У драме Янкі Купалы “Раскіданае гняздо” паказваецца цяжкае жыццё беларускага сялянства і пошукі ім шляхоў да вызвалення. Янка Купала на прыкладзе сям’і Зяблікаў паказвае працэс абуджэння нацыянальнай свядомасці беларусаў.
Дух бунтарства сканцэнтраваны ў рамане вакол вобраза Сымона. Ён рашучы і імпульсіўны, але яму не хапае пакуль жыццёвай мудрасці. Яму не хапае роздуму, духоўнай асновы как асэнсаваць тое, што ён робіць. У душы яго толькі прага абараніцца любым чынам і дабіцца справядлівасці. Такім чынам, ён трапляе на Вялікі Сход, ён гатовы стаць у шэрагі змагароў за свабоду. Ён нават гатовы ўчыніць забойства. Але ці адзіны гэта шлях да вызвалення? І ці правільны ён? Адназначнага адказу няма.
Іншая гераіня драмы – Зося, рамантычная дзяўчына, якая таксама шукае шлях да шчасця. Ад сваёй дабрыні яна шчыра пакахала Паніча, а ён здрадзіў ёй. Ад гора яна хоча павесіцца, але, нашчасце, яе ратуюць. Разам з Сымонам яна ідзе на Вялікі сход, але яе думкі і пачуцці адрозніваюцца ад братавых. Яна думае аб светлым, думае пра Бога. У яе душы – міласэрнасць, дабрыня і спадзея на каханне.
Для падлетка Данілкі шлях да шчаслівага жыцця ляжыць праз музыку. На працягу ўсёй аповесці ён майструе скрыпку, а калі бацька яе разбівае, то ён вырашае зрабіць новую. Музыка, творчасць для яго – гэта сэнс, дзеля якога варта змагацца. Данілка ў аповесці ўвасабляе ў сабе таленавітасць беларускага народу, прагу да паэзіі, прыгажосці, мастацтва. Ён ідзе за маткаю і Старцам, але для яго галоўнае – не тое, куды ён ідзе, а сам шлях. Невядома, дзе ён скончыцца, але відавочна, што на працягу ўсёй дарогі Данілка будзе граць на скрыпцы.
Шляхі чальцоў сям’і Зяблікаў разбегліся, і няма ўпэўненасці, які з іх прывядзе да шчасця. Ці знойдзе хтосьці з іх новае “гняздо” ці, можа, атрымаецца аднавіць “раскіданае”, - радзіму, Бацькаўшчыну. Сэнс гэтага пошуку не толькі захаваць сваю маёмасць, зямлю і хату, але захаваць чалавечую і нацыянальную годнасць. Бо разбураным было не толькі “гняздо” Зяблікаў, але і шматлікіх іншых простых людзей. Разбурана была ўся Беларусь.
не
ня
ня
не
не
ня
не
ня
не.