Восень (роднасна інш-прускай. Assanis - «восень», гот. Аsаns - «жніво», этымалагічна - «час жніва"; па тлумачэнню Даля - ад «асяняць» - зацяняць: наступ змроку) - адно з чатырох часоў года, паміж летам і зімой. Восень - пераходны сезон, калі прыкметна памяншэнне светлавога дня і паступова паніжаецца тэмпература навакольнага асяроддзя.
Складаецца з трох месяцаў: у Паўночным паўшар'і - верасня, кастрычніка і лістапада, у Паўднёвым - сакавіка, красавіка і траўня.
Па колькасці якая паступае на зямлю ад Сонца энергіі раўнадзенства павінны быць сярэдзінай адпаведных сезонаў. Але затрымка ў змене тэмпературы (выкліканая фізічнымі ўласцівасцямі вады і зямлі) затрымлівае кліматычныя сезоны адносна астранамічных. Тэмпературная затрымка змяняецца ў залежнасці ад канкрэтнага месца, таму ў адных культурах восеньскае раўнадзенства расцэньваецца як сярэдзіна восені, а ў іншых - як пачатак восені.
Да XVIII стагоддзя ў Маскоўскай дзяржаве восень (Есень) працягвалася ад 23 верасня да Каляд Хрыстова - гэта значыць да 25 снежня. У кожным часу года лічылася па 91 дня і па полчетвертого гадзіны.
У старадаўніх пасхаліях восень апісвалася наступным чынам:
У 1348 годзе адбыўся Сабор у Маскве, на якім пакладзена пачынаць год з верасня, а не з сакавіка. З XV стагоддзя новы год пачынаўся 1 верасня, звесткі аб святкаванні Новага года з'яўляюцца з канца XV стагоддзя. «Парыжскі слоўнік маскавітаў» (XVI стагоддзе) захаваў руская назва навагодняга свята: Першы дзень у годзе.
У Ірландыі, згодна з нацыянальнай метэаралагічнай службе (Met Eireann), восеньскімі месяцамі з'яўляюцца верасень, кастрычнік і лістапад. Аднак у ірландская календары, які грунтуецца на старажытных кельцкіх традыцыях, восеньскімі лічацца жнівень, верасень і кастрычнік.
Калi б я нi прыехала да сваей любiмай бабулi, яна заўсёды занятая нейкай працай. То каля печы ў хаце завiхаецца, то ў гародзе сее, поле акопвае, то ў лес у ягады цi грыбы спяшаецца.
А як бабуля ўмее пачаставаць! I не купленым у краме, а сваiмi рукамi выгадаваным i прыгатаваным. Чаго толькi няма ў яе! Морква, мак, гарох, памiдоры, гуркi, гарбузiкi, арэхi, ягад розных, грыбоў!..
Нiхто не збiрае такога багатага ўраджаю, як мая бабулька. Яна што нi пасее, тое i ўродзiць. Ды яшчэ як! Гарбузы — не падняць, памiдоры — па кулаку, морква — з зямлi не выбраць. А калi ў лес пойдзе ў ягады цi ў грыбы — нiхто болып за яе не прынясе.
Вось такая ў мяне бабуля Галя.