Аповесць «Жураўліны крык» В. Быкаў напісаў у 1959 годзе. Гэта аповесць пра вайну. Быкаву заўсёды важна, каб чытач адчуў па магчымасці ўсё, што перажывалі салдаты і камандзіры ў чаканні блізкага бою, перад тварам смерці. Шэсць чалавек пакінуты прыкрываць адступленне батальёна на пераездзе ў першыя, самыя трывожныя дні і гадзіны вайны. Яны засталіся па загаду і абавязку, хоць кожная жылка трымціць. Кожны з байцоў па-свойму перажывае экстрэмальныя ўмовы. Героі трымаюцца па-рознаму. Аўсееў прывык разважаць, рэвізаваць і знаходзіць самае правільнае з усіх магчымых рашэнняў. Такую звычку ён набыў даўно, яшчэ ў школе. За год да вайны Аўсееў стаў курсантам ваеннага вучылішча. Але з першых дзён яму там не спадабалася. Праўда, тыя нягоды хутка скончыліся. Калі пачалася вайна, яго ў ліку вялікай групы курсантаў адклікалі з вучылішча і з маршавай ротай накіравалі на фронт. Аўсееў спачатку ажно ўзрадаваўся, але ў першым баі яго аглушыла страляніна, асляпіла страхам блізкае смерці, апаліла болем няўдачы і разгрому. Дагэтуль яму так-сяк шанцавала, але, здаецца, прыйшоў канец яго ўдачам. Аўсееў вельмі непакоіўся за заўтрашні дзень, чула яго сэрца — будзе непапраўнае ліха, і ўсё думалася, што зрабіць, каб як абмінуць пагібель. Глечык — нясмелы і маўклівы хлопец, зважлівы да старэйшых. Ён ніколі не адкрываў сваіх пакутаў, усё слухаў другіх, думаючы, што яго гора — не гора. Праўда, ад таго не было лягчэй, і ўсё чарнела ўнутры ад непазбыўнага болю мінулага. Ён не хацеў дараваць сваёй маці. Пасля таго, як бацьку забіла токам, яна на нейкае свята запрасіла да іх у госці аднаго чалавека. Глечыку гэта не спадабалася. Праз нейкі час маці выйшла замуж. Але пачалася вайна, і маці з Настачкай зноў засталіся адны. Хлопец разумеў, што трэба ратаваць сям’ю ад той навалы, якая няспынна кацілася на ўсход, але былая крыўда не давала яшчэ забыцца на яе. Свіст — вясёлы і добры чалавек, які можа ўзняць) настрой. Да вайны ён сядзеў у турме, а потым добра ахвотнікам пайшоў у Чырвоную Армію. Свіст не быў злапамятны, як Пшанічны. Карпенка паходзіў з простага люду. Вялікая Айчынная вайна была не першай у яго жыцці. Ранейі прыйшлося ваяваць з фінамі. Героі Быкава розныя, але смерць аб'яднала іх усіх. Адзін за адным гінуць і вучоны-інтэлігент Фішар, і здаравяка Карпенка, і бесклапотны Свіст. Забілі нават тых, шго спрабавалі абхітрыць і таварышаў, і самую смерць — Аўсеева і Пшанічнага. Самым апошнім загінуў Глечык. Васіль Быкаў імкнуўся, каб чытачы ярка ўявілі трагізм ваенных падзей, сведкам якіх ён быў, адчулі боль стратаў, бязлітаснасць і тугу смерці.
Сачыненне-апісанне восеньскага лесу Восенню дрэвы ў лесе рыхтуюць сабе сапраўды святочны, маляўнічае адзенне. Яны быццам ўрачыста праводзяць лета. Ярка-жоўты, цытрынавы, барвовы, вішнёвы - якія толькі колеру не цешаць вока таго, хто ідзе лесам восенню. А некаторыя дрэвы і кусты доўга-доўга застаюцца проста зялёнымі, быццам яны вырашылі падоўжыць лета і ігнараваць восень. Мы з бацькамі таксама пабывалі ў восеньскім лесе, каб адпачыць, пагутарыць з прыродай, а таксама паглядзець, ці ёсць ужо грыбы. Свяціла яркае сонейка. Здавалася, што суха, але незадоўга да гэтага прайшоў восеньскі дожджык. Таму апалае лісце пад нагамі ўвабрала ўсю ваду. Я разварушыў яго, а яно мокрае, ніткі. Такім вільготным асяроддзі добра растуць грыбы: масляты, апенькі, сыраежкі, баравікі, лісічкі, грузды. Аказалася, што мы прыехалі занадта рана: грыбы не паспелі яшчэ прадзяўбуцца пасля дажджу. Аднак мы збіралі іншыя дзікія дары прыроды: лясныя арэхі і ярка-чырвоную шыпшыннік. Яна расце ў лесе на палянках. Зімой мы будзем піць карысны і смачны чай з шыпшынніка. На паляне, дзе мы адпачывалі, грэла сонца. Але ў гушчы ўжо па-асенняму халаднавата. Ужо прыціхлі птушкі схаваліся казюлькі. Я бачыў толькі дзікіх вос, якія елі пераспелыя гнілыя дзікія грушы, што валяліся ў траве. Адкуль толькі ўзяліся гэтыя восы? Мабыць, у іх у лесе гняздо. А яшчэ надакучлівыя павукі запляла павуціннем усе праходы ў лесе. Яны лёталі на сваіх тонкіх павуцінках, якія раз-пораз прыставалі да майго твару. Хутка пойдуць зацяжныя дажджы, агаляючы галіны дрэў. Тым больш хочацца цяпер атрымліваць асалоду ад добрай восеньскай надвор'ем і прыгажосцю рознакаляровага лесу.
Даведнік па вышэйшай матэматыцы, вывучыцца на слесара, вызваліць ад займаемай пасады, загадаць які-небудзь лік, прывыкнуць да ўдзелу ў спаборніцтвах, сумаваць па сябрах, згодна з патрабаваннямі маралі, звычны да холаду, суддзя вырашыў справу на карысць істца, прыняць меры супраць распаўсюджвання грыпу, ехаць у надзеі на кароткую сустрэчу, назіраць за дзіцём, не заўважыць многіх апісак, няўпэўненасць у сабе, бедаваць па загінулых, маці трывожыцца за сына, уздзейнічаць на слухача пры дапамозе жывога слова, ухіляцца ад адказу, умовіцца пра час ад'езду, устрымацца ад дыскусіі, эпілог да оперы, у надзеі на хуткую сустрэчу, характарыстыка на вучня, спаборнічаць у спрыце і смеласці, унаследаваць характар у маці
