У апавяданні В. Карамазава «Дзяльба кабанчыка» расказваецца пра звычайны для вясковага жыцця эпізод — дзеці прыехалі ў вёску да маці «на свежыну» . Але пісьменнік звяртае нашу ўвагу на паводзіны дзяцей, іх адносіны да маці.
Маці вырасціла, выпеставала трох дзяцей: Веру, Ніну і Сцяпана. Мы даведаліся, што ўсе яны добра ўладкаваліся, жывуць у горадзе, не адчуваюць сябе беднымі, а дапамагае маці толькі адзін Сцяпан. Вера і Ніна нават не адчуваюць сваёй віны за тое, што даўно не былі на магіле бацькі, забыліся туды дарогу. Не заўважаюць, што іх маці стала зусім старэнькай, а даглядае такую вялікую гаспадарку. I даглядае не для сябе, а для таго, каб дзеці, прыехаўшы, маглі чаго ўзяць. Пісьменнік не апісвае знешнасці сясцёр, а ўсю ўвагу надае адзенню малодшай сястры Ніны — белы плашчык, чырвоны берэцік, лакавыя чаравічкі. Яна прыехала не дамоў, а ў госці. Ці можна ў белым плашчыку і лакавых чаравічках дапамагчы маці па гаспадарцы? Канешне, не. Ды яна і не збіралася дапамагаць. Яе не ўразілі словы маці аб тым, што цяжка стала «цягнуць» гаспадарку — рукі ломіць і не хапае сіл. Але найбольш яскравы эпізод, які характарызуе ўсіх дзяцей — сцэна дзяльбы кабанчыка. «Смешна было глядзець, як маці бярэ з агульнай кучы кавалак, варочае яго з боку на бок, перакладае з рукі ў руку, гадаючы, каму пакласці, а сёстры і Коля ўважліва сочаць за матчынымі рукамі, маўчаць, ані слова — не да размоў...» Сясцёр і зяця турбуе толькі адно, каб толькі іх не абдзялілі. Адзін толькі Сцяпан заўважае, што маці недзе парэзала палец і ён, заматаны ў белую анучку, «падобны на белую каціную лапку» . Аднаму Сцяпану няёмка, што маці ўсё мяса аддае ім, а сабе нічога не пакінула. Менш за ўсё маці думае пра сябе, а дарослыя дзеці нават не заўважаюць гэтага ў прагным жаданні атрымаць найлепшы кавалак.
Что значит быть человеком?
Очевидно, что этот вопрос не физиологический, и не риторический.
Внешний вид всех людей выглядит одинаково – есть и руки, и ноги. Но мы часто слышим фразу «Будь человеком!» И кажется, что мы уже люди от рождения. Однако, вместе с этой фразой становится понятно, что в этом заключен иной смысл.
«Быть человеком» значит иметь «человеческое» поведение, такое поведение и такие действия, которые в корне будут отличаться от «нелюдей».
Получается, внешний вид здесь не причем. Гораздо большее значение имеет набор характеристик и личностных качеств, которыми обладает человек.
«Человеческое» поведение подразумевает гуманное поведение, основанное на человеколюбии, сочувствии, сопереживании и прочих положительных (и общественнополезных) качествах личности.
«Быть человеком» значит не только иметь руки и ноги, уметь ходить правильно и иметь мечты. Даже контроля за своим поведением недостаточно для того, чтобы «быть человеком».
Набор личностных качеств индивида должен быть «человеческим».
Приведем пример: человек попал в трудную ситуацию, сломал ногу на улице и не может пошевелиться, стонет от боли, а мимо него вальяжно проходят другие равнодушные люди. Вопрос: можем ли мы таких страдающих равнодушием людей вообще людьми назвать? Наверное, нет. И как раз им и можно сказать «Будь человеком!»