1-mashq. Berilgan gaplar asosida quyida berilgan topshiriqlarni bajaring. 1. Otlarning dupir-dupiri eshitildi. 2. Hassa to‘q-to‘q qilyapti. 3. Mahallada duv-duv gap. 4. Yoqimli shabada g‘ir-g‘ir esyapti. 5. Eshik ortidan shivir-shivir eshitilardi. 6. Kuzda mevalar hil-hil pishgan. 7. Bola yalt etib onasi tomonga qaradi. 8. Qizigan yoqqa suz sachrab jizz etib ketdi.
1-topshiriq. Gaplarni kuzating.
2-topshiriq. Qayd qilingan so‘zlar sirasini boyiting.
3-topshiriq. Mustaqil qo‘llanuvchi va mustaqil qo‘llanmaydigan, tovushga va holatga taqlidni bildiruvchi so‘zlarni alohida-alohida sharhlang.
4-topshiriq. Mustaqil qo‘llanuvchi va mustaqil qo‘llanmaydigan, tovushga va holatga taqlidni bildiruvchi so‘zlarni o‘zaro qiyoslang.
5-topshiriq. Mustaqil qo‘llanuvchi va mustaqil qo‘llanmaydigan, tovushga va holatga taqlidni bildiruvchi so‘zlarning umumiy va farqli tomonlarini toping.
6-topshiriq. Mustaqil qo‘llanuvchi va mustaqil qo‘llanmaydigan, tovushga va holatga taqlidni bildiruvchi so‘zlar haqida umumiy hukm chiqaring.
7-topshiriq. O‘rganilgan so‘zlarni ma‘nodoshlari, shakldoshlari, vazifadoshlari, qiymatdoshlari bilan munosabatlarini aniqlang.
8-topshiriq. Berilgan gaplar tarkibidagi so‘zlarni mustaqil ravishda og‘zaki shaklda sharhlang va ijodiy matn tuzing.
Болжол менен 1015/1016-жылдары Баласагун шаарында (азыркы Кыргыз Республикасынын түндүгүндөгү Токмок шаарынын жанындагы байыркы Бурана конушу) туулган. Анын атасы, кыязы, ошол кездеги эң көрүнүктүү жана бай адамдардын бири болгон. Жаш акын башталгыч билимди кичи мекенинен алган.
Акындын чыгармачылыгына Авиценна менен аль-Фарабинин окуулары, ошондой эле Фирдоусинин «Шах-наме» китеби таасир эткен.
Жусуп Баласагуни 1069/1070-жылдары 54 жашында «Кутадгу билиг» («Куттуу билим») поэмасын бүтүрүп, андан соң Каган Арсланга тартуулап, «Хас Хажиб» (Хас Хажиб) ардактуу наамын алган. , Орто кылымдагы Европанын канцлери кызматына туура келген. Баласагуни өзү айткандай, Караханиддер доорундагы түрк тилинде жазган.
«Кутадгу билиг» мусулман түрктөрүнүн тилинде мусулман кайра жаралуу доорунда жазылып, кийин үч нускада толук сакталып калган алгачкы чыгарма экендигин акындын ырдын башындагы [1] сөзү далилдейт:
Ооба, арабдарда, тажиктерде китептер көп,
Ал эми биздин сөзүбүз менен бул башталышы гана.
Ким акылдуу бул китепти урматтап баалайт,
Билимди баалагандар гана акылы жетилгендер..
Көптөгөн түрк тилдүү элдер бул чыгарманы мусулман доорундагы жазма адабиятынын булагы же биринчи шедеври катары эсептей алышат. Кээ бир авторлор Жусуп болжолдуу түрдө 55 жашында каза болуп, сөөгү Кашкар шаарынын (азыркы Кытай) түштүк бөлүгүндө, Пайпап аймагында коюлган деп эсептешет [2].
Бирок акын жана мамлекеттик ишмер Баласагунинин кайтыш болгон күнү жана жери тууралуу түз тарыхый булактар жок.