XVIII ғасырдың екінші жартысындағы патша үкіметінің Кіші жүз бен Орта жүздегі саясаты
Объяснение:
XVIII ғасырдың екінші жартысындағы патша үкіметінің Кіші жүз бен Орта жүздегі саясаты
Хиуа хандығы
XVIII ғасырдың алғашқы жартысында қазақ қоғамының онсыз да ауыр жағдайын солтүстік-батыстан — башқұрттар мен Еділ қалмақтары, солтүстіктен — Сібір қазақтары, оңтүстіктен Қоқан және Хиуа хандықтары тарапынан төнген қауіп күрделендіре түсті.
Қазақ елінің халықаралық жағдайының шиеленісіне түсуі және ішкі ұлттық тұтастықтың болмауы Әбілқайыр бастаған саяси топтың Ресей империясының үкіметімен жақындасуына жол ашты. Бұл жағдай қазақ қоғамындағы саяси күштердің өзара алауыздығын тереңдете түсті.
Кіші жүзде өзара дүрдараз Әбілқайыр хан мен Батыр сұлтан билік жүргізсе, Орта жүзде Сәмеке мен Күшік хандар ресми хан саналғанымен, Барақ пен Әбілмәмбет сұлтандар да дербес билікті иемденді. Сәмеке мен Күшіктің билігі Ұлы жүздің бір бөлігіне де тарады. Олар өз кезегінде Жоңғарияға тәуелділікте болды. Ал Ұлы жүздің қалған бөлігінде Жолбарыс ханның билігі сақталды. Патша үкіметі қазақ билеушілерінің өзара алауыздығын шебер пайдаланып, әкімшілік және саяси шаралар арқылы батыс аудандарды отарлауын жеделдетті. Қазақ жерінің батыс бөлігі Ресей империясына іргелес орналасқан аймақ еді. Кіші жүздің бірінші болып Ресейге қосылуы мұнда, отарлық езгінің алғашқы ауыртпалығын да ала келді. Осыған байланысты Кіші жүз үнемі ұлт-азаттық қозғалыстың ошағына айналды.
XVIII ғасырдағы қазақ қоғамындағы билеуші топтардың арасындағы алауыздық 1748 жылы Әбілқайыр ханның өліміне әкелді. Бұл қазақ жүздерінің басын біріктіру мүмкіндігін әлсіретті. Әбілқайыр ханның орнына келген Нұралы ханның билігі енді Орта жүзге жүрмеді. Тіпті Кіші жүздің өзінде Әбілқайыр мұрагерлерінің жағдайы орнықты болмады. Нұралыны Кіші жүздің рубасылары түгелдей мойындаған жоқ.
Әбілқайыр хан
Сырдария төңірегіндегі, шекті руы Батыр сұлтанды хан сайлады. Нұралыны тек байұлы рулары қолдады. Нұралы өз жағдайының қиындығын жақсы түсінді, ендігі уақытта қолдауды рубасыларынан емес, патша үкіметі тарапынан іздей бастады. Кіші жүздегі нақты жағдайдың барысын бақылап отырған патша үкіметі де өз тарапынан Қазақ жүздерінің саяси жағынан нығаюына мүдделі болған жоқ. Орта жүздегі Абылай ықпалының арта түсуі, қазақтарға көрші башқұрт халқында азаттық күрестің өрістеуі патша үкіметінің отаршылдық мүдделеріне қайшы келеді.
1748 жылы патша үкіметі Нұралыға хан атағын бекітіп беріп, жылына 600 сом мемлекеттік жалақы белгіленген. Ол орыс мемлекетінен жалақы алатын шенеунікке айналды. Нұралы хан енді өзінің барлық іс-қимылдарын патша үкіметімен ақылдасып жүргізуге тиіс болды, оған Орынборға аманат жіберіп тұру міндеті жүктелді. Патша үкіметінің бұл шаралары Нұралыға деген сұлтан ақсүйектері мен рубасыларының қарсылығын одан әрі өршіте түсті. XVIII ғасырдың 40—60-жылдарында оңтүстік шекаралардағы жайылымдар үшін қарақалпақтар, түрікмендермен қақтығыстар да күшейе бастаған еді.
Қазақтардың Еділ мен Жайық арасындағы жерлер үшін торғауыт қалмақтарымен қарым-қатынасы нашарлай берді. Халықтарды бір-біріне айдап салу мақсатында патша үкіметі «ішкі жаққа» өткен қазақтарды тұтқындауға бұйрық берді. Осының бәрі Нұралы хандығында қысқы жайылымдар үшін жер тапшылығы дағдарысын туғызды.
Еділ
Патша үкіметінің Каспий теңізінің солтүстік-батыс өңіріндегі құнарлы да шұрайлы жерлерді орыс помещиктеріне бөліп беруі қазақтардың дәстүрлі жайылымдық жерлерін мейлінше тарылтты. Жайық бойын қуалай тұрғызылған бекіністер тізбегі — Ор шебі қазақтар тарапынан қарсылық тудырмай қоймады. Ор өзенінен әрі жалғасқан Сібір, Ащы шебі Ертіс шебімен қосылды. Ал бекіністерге қоныстандырылған орыс-қазақтар мен жерсіз орыс шаруаларының жергілікті қазақтардың жеріне көз салуы патша үкіметі езгісіне қарсы наразылықтың өрістеуіне негіз болды.
1742—1765 жылдардағы заң актілері бойынша казақтардың Еділ мен Жайық арасындағы, Есіл мен Тобылдың жоғары ағысындағы, Каспий теңізінің солтүстік жағалауы бойындағы жерлерде көшіп-қонуына тыйым салынды. Бұл жағдай казақтардың түпкілікті мүдделеріне қайшы келді. 1771 жылы Еділ мен Жайық арасындағы қалмақтардың біразы Жоңғарияға көшіп кеткеннен кейін де бұл жер қазақ әскерлеріне және мемлекеттік қорға берілді. Осылайша жер тапшылығы қазақ билеушілерінің арасындағы алауыздықты одан әрі ушықтыра түсті.
ответ:Конструкции крепи разведочных канав. Значительное количество разведочных канав проводят без крепления; крепят в основном глубокие канавы, проводимые в неустойчивых породах.
Крепят канавы деревом; в качестве основных несущих элементов используют бревна диаметром 12 см и более, а также подтоварник; вс элементами крепи являются доски и обаполы.
Конструкции крепи весьма просты; наиболее распространенная крепь представляет собой ряды горизонтальных распорок, устанавливаемых вверху и внизу выработки между досками, укладываемыми на боковых стенках канавы
Конструкции крепи выработок
В весьма неустойчивых породах бока выработки ограждают затяжками из обапол. Расчет элементов крепи на прочность не производят; расстояние между распорками принимают в пределах от 1 до 1,5 м.
При длительном сроке службы канав, пройденных в сравнительно устойчивых породах, применяют простую распорную крепь (рис. 113).
Конструкции крепи выработок
Разведочные траншеи не крепят, так как устойчивость боковых стенок обеспечивается приданием им необходимого угла наклона; на горных предприятиях траншеи также проводят без крепления.
Основные конструкции крепи горизонтальных подземных выработок. Деревянная крепь имеет широкое распространение в горизонтальных подземных выработках с относительно небольшим сроком службы (до 3—5 лет); к таким выработкам, в частности, относятся и горноразведочные.
Основной конструкцией деревянной крепи является неполная крепежная рама трапециевидной или реже прямоугольной формы (рис. 114), состоящая из верхняка и двух стоек. Верхняк и стойки изготовляют из круглого леса диаметром более 15 см; в трапециевидной раме угол наклона стоек принимают равным 80—85°. Соединения стоек с верхняком, называемые замками, могут быть различными («в лапу», «в паз», «в шип», «впритык»); наибольшее распространение получили замковые соединения «в лапу» (рис. 115). Нижние концы стоек иногда заостряют на конус, при этом конструкция крепи становится податливой; после установки рамы она при большом первичном горном давлении сверху может опускаться без поломок на 10—15 см за счет внедрения в породу почвы и частичного смятия заостренных концов стоек. Податливость крепи обеспечивает увеличение срока ее службы. Чтобы под влиянием бокового давления стойки рамы не выжимались внутрь выработки, концы их заводят в лунки глубиной 10—20 см, устраиваемые в почве выработки.
Конструкции крепи выработок
Конструкции крепи выработок
При умеренном горном давлении крепежные рамы устанавливают в выработке на расстоянии 0,5—1,5 м — крепление вразбежку; при значительном давлении их устанавливают вплотную одна к другой — сплошное крепление (рис. 116).
В местах замкового соединения раму тщательно расклинивают деревянными клиньями.
При креплении вразбежку кровлю и бока выработки для предохранения от вывалов породы ограждают затяжкой из обапол (при крепких породах бока выработки не затягивают).
Диаметр крепежного леса рассчитывают исходя из величины горного давления, определяемого по формулам, изложенным ранее.
Конструкции крепи выработок
Диаметр верхняка рамы рассчитывают на изгиб, как балку на двух опорах; при параболическом своде формула будет иметь следующий вид:
Конструкции крепи выработок
где Rиз — расчетное сопротивление на изгиб, кгс/см2.
Диаметр стойки рамы рассчитывают на сжатие при продольном изгибе по формуле
Конструкции крепи выработок
где l — высота стойки, см;
Rсж — расчетное сопротивление на сжатие, кгс/см2.
Крепежную раму обычно сооружают из леса одного диаметра, принимая его равным наибольшему из определенных по формулам (XV.6) и (XV.7).
При сопряжении двух выработок (например, штольни и рассечки) под прямым углом в штольне устанавливают камерную раму 1, сооружаемую обычно из бревен несколько большего диаметра, чем стойки крепежных рам, на которую укладывают верхняки полурам 2, имеющих только по одной стойке. При сопряжении выработок под острым углом в рассечке устанавливают еще вс раму 3 для опоры верхняков полурам, возводимых в этой рассечке. При пересечении выработок под прямым углом в штольне устанавливают не одну, а две камерные рамы 1, на которые укладывают верхняки. Пересечение выработок под острым углом требует дополнительной установки двух вс рам 3.
Объяснение: