Жоңғы – ағаш, мүйіз, металл бұйымдарын жону, өңдеу үшін қолданылатын, асыл болаттан жасалған құрал. Қос қолдап ұстау үшін екі басы екі тұтам ағашқа немесе мүйізге сапталады. Үйшілер мен арба, шана жасаушылар ағашты кептірерде әуелі қабығын Жоңғымен сыдырып тазартады. Ағаш өңдеуге арналған Жоңғының үстірік сүргі, аталғы, сарнауық, бүкір Жоңғы деген түрлері болады. Жоңғының тезден шығып кепкен уық, кереге, өре ағаштарға өрнек жүргізгенде қолданылатын ирек тісті түрлерін сарнауық деп, ал түзу сүргілей отырып, ойыс сызатты, дөңес қобылы өрнектер жасау үшін қолданылатын, арнаулы жүз отырғызылған түрін үстірік сүргі деп атайды. Ағашты, мүйізді қырып өңдегенде кедір жүзді, көбелі, қобылы Жоңғылар қолданылады
1 – ЦХЬАЪ, 6 – ЯЛХ,
2 – ШИЪ, 7 – ВОРХI,
3 – КХОЪ, 8 – БАРХI,
4 – ДИЪ, 9 – ИСС,
5 – ПХИЪ, 10 – ИТТ
Обратите внимание, что чеченские числительные с 11 по 18 образуются от цифр 1-8 с прибавлением окончания “ЙТТА”.
11 – ЦХЬАЙТТА
12 – ШИЙТТА,
13 – КХОЙТТА,
14 – ДЕЙТТА,
15 – ПХИЙТТА,
16 — ЯЛХИЙТТА,
17 – ВУЬРХIИЙТТА,
18 – БЕРХIИЙТТА,
Но: 19 – ТКЪАЯССАНА
20 – ТКЪА
Числительные от 1 до 20 пишутся слитно, а дальше – до 100 и далее – до 1000 – раздельно.
После 20 так же, как и в русском языке, счет обычный: 21 – это 20 и 1 — ТКЪЕ ЦХЬАЪ, 22 – 20 и 2 — ТКЪЕ ШИЪ и т д.
30, как мы уже говорили, будет ТКЪЕ ИТТ (20 и 10). А вот как сказать 31? ТКЪЕ ЦХЬАЙТТА. То есть 20 и 11.
40 – это дважды двадцать – ШОВЗТКЪА
50 — это 40 и 10 – ШОВЗТКЪЕ ИТТ
60 — 3 раза по 20 – КХУЗТКЪА
70 – это 60 и 10 — КХУЗТКЪЕ ИТТ
80 – 4 раза по 20 — ДЕЗТКЪА
90 – это 80 и 10 — ДЕЗТКЪЕ ИТТ
100 (сто) — БIЕ
После ста:
120- БIЕ ТКЪА (100 и 20)
121- БIЕ ТКЪЕ ЦХЬАЪ (100 и 20 и 1) и т.д.
200 — ШИ БIЕ (2 раза по 100) и т.д.
1000 (тысяча) — ЭЗАР
Объяснение: