Асан Қайғы – жырау, ойшыл, абыз. Асан Қайғы шамамен XIVғасырдың аяғында дүниеге келіп, XVортасында Сарыарқадағы Ұлытауда дүниеден озған. Асан Қайғы атанып кеткен Хасан Сәбитұлы бір деректерде Еділ бойында дүниеге келген делінген. Ал атағы бір деректерде әкесі Сәбит Арал өңіріндегі Сырдария жағасын қоныс еткен саятшы дейді. Асан Алтын Орданың ықпалды билерінің бірі болған. Алтын Орда ыдыраған кезде Дешті Қыпшаққа қайтып оралады. Қазақ Ордасын құрған Керей хан Жәнібек хандардың ақылшы биі болған.
Елі мен жұртының болашағы туралы қатты қайғырып толғанған абызды халық Асан Қайғы деп атаған. Ол өзінің толғауларында хандықты нығайту, елдің қорғаныс қабілетін арттыру қажеттігін насихаттайды. Асан Қайғы елінің сулы-нулы, шөбі шүйгін, құтты қоныс тауып «адамды жүзге келмей өлмейтін, қойы екі төлдейтін» мамыражай, еркін өмір сүруін аңсады. Бұл мұратын жырау «Жерұйық» деп атады.
Алты атанға жүк артып, алты жыл жайлы қоныс қарап, қазақ жерін түгел шолып шығады, әр қоныс, мекенге байыпты сын, баға беріп отырады. Бұл бағалары әлі күнге дейін ел аузында ұмтылмай айтылып келеді. Жыраудың толғауларының бірнешеуі әз-Жәнібек ханға арналған. Ертеңгі халық болашағын Жәнібектің ақыл-айла, көрегендігімен тығыз байланыста алып қарайды. Асан Қайғы толғауларында терең толғау бар. Ұлы мемлекет Алтын Орданың ыдырап, оның орнына пайда болған халықтар арасындағы алауыздық түбі орға жығатынын сол кездің өзінде болжаған. Талай ғасыр Алтын Ордаға тәуелді болған Ресей мемлекетінің күшейіп келе жатқанын ескертеді. Халық басына төген бұл қауіптің зардабын, оның немен тынатынын да дәл болжайды: " Ол күнде қарындастан қайыр кетер, ханнан күш, қарағайдан шайыр кетер, ұлы, қызың орысқа бодан болып, қайран ел, есіл жұртым сонда нетер? ".
Ноғай, өзбек, түркімен, қырғыз, қарақалпақ халықтары арасында Асан Қайғы есімі ілтипатпен аталып, құрмет тұтылады.
«Асан Қайғы Сәбитұлы (XIV ғасырдың ақыры, XV ғасырдың басы) мемлекет қайраткері, ақын, жырау, би, философ, Керей мен Жәнібек хандардың ақылшысы болған. Әкесі Сәбит Арал өңірінің Сырдария жағасын мекен еткен» – деп жазылған. Қазақстан ұлттық энциклопедиясында.
Ал, Арал өңірінің төл перзенті, ақын Зейнолла Шүкіров өзінің «Сыр бойы» романында,ел арасындағы аңыз әңгіме желісі бойынша «Сартай батыр Асан Қайғының алтыншы ұрпағы, бабасы Қосқұлақ би Сауранды билеп, Ақназар ханның сенімді сардарларының бірі болса керек. Өз әкесі Байжан би Хиуа ханының төбе биі болыпты» – деп жазады. Сонымен қатар, осы романда «Асан Қайғы, Шерғұтты, Қарға бойлы Қазтуған Шора ханға сәлем бере келіп, Хантөрткүлдің басында кеңес құрады. Төрт хан бәтуаны бір жерге қоя алмай тарасады. Қазтуған ізіне ерген жұртты бастап Хорезм жұртына қарай жөн тартады. Шерғұтты ескі қонысы Ақ Жайыққа көшеді» – деп жазған.
Ақын З. Шүкіровтың романында келтірілген бұл деректер мұрағаттық деректермен нақтыланбаған. Дегенмен, жазба әдебиетінің өзі ауыз әдебиетінің негізінде дамыды емес пе?! З. Шүкіров Арал өңіріндегі көнекөз қариялардан естігенін жазған. Арал өңірінен шыққан өзге жазушылар да Асан Қайғы туралы ешқандай мағлұмат жоқ . Ақынның бұл аңызды әрі қарай дамытып жазуға, мұрағаттық деректермен салыстыруға денсаулығы жарамағанын әдебиет сүйер қауымның білетініне шүбәм жоқ. З. Шүкіров жазған осы Асан Қайғы туралы аңыздың бірнеше нұсқасы Арал өңірінде сақталған. Соның куәсіндей, жоғарыдағы келтірілген жер аттары да әлі күнге солай аталады.
Футбо́л (англ. football от foot «ступня» + ball «мяч») — командный вид спорта, в котором целью является забить мяч в ворота соперника ногами или другими частями тела (кроме рук) большее количество раз, чем команда соперника. В настоящее время самый популярный и массовый вид спорта в мире! Играют в эту игру- ФУТБОЛИСТЫ.
Ну а теперь - сама история футбола(после 1918 года). Почему эта дата?-Потому что самое интересное и полезное (для футбола) происходило именно после Первой Мировой войны!
По окончанию войны в большинстве стран футбол настолько прижился, что началась популяризация данного вида спорта в массовый. Причины такой популярности у каждой страны свои. К примеру, в Южной Америке подъем был обусловлен взлетом индустриализации, а в России - Октябрьской революцией, которая вынуждала к расширению социальной базы. В Западной и Центральной Европе именно Первая мировая война дала импульс для развития игры: все армии, которые участвовали в войне, проводили соревнования и создали систему тренировок по футболу, которая впоследствии поддерживала военную мораль. По словам одного русского генерала «футбол больше влиял на войсковую жизнь отдельных подразделений, чем разумная служба с оружием».
После этого произошла дифференциация уровней команд и игроков. В больших городах появились первые большие команды, которые постоянно соперничали друг с другом. Количество зрителей на стадионе выросло до тысяч и десятков тысяч человек, что повлияло на строительство новых больших стадионов для проведения матча (большинство знаменитых футбольных стадионов Южной Америки и Европы (включая лондонский стадион Wembley).
Профессиональный футбол как современное явление утвердился в большинстве стран Европы (за исключением Германии) в начале 30-х годов, то есть на 40 лет позже, чем на его «родине» в Англии. Причиной этого изначально стали промышленный кризис и связанная с ним безработица. Вторым импульсом стало принятое в 1930 году решение Ассоциации по футболу в короткие сроки организовать турнир-первенство мира по футболу. Первый турнир был организован в Уругвае в 1930 году с большими затратами и коснулся всех «футбольных наций» независимо от того, участвовала их команда или нет. Чемпионат мира расширил до сих пор ограниченное Европой международное пространство игры. Начался отток спортсменов экстра-класса из стран Южной Америки, что повлияло на введение оплачиваемого футбола, что удержать звезд мирового класса в своей стране.
С 1920-1930-х годов развитие футбола было стремительным и согласно собственной динамике. В Советском Союзе при Сталине и в Австрии, в Италии времен фашизма спортивное движение процветало вопреки войнам, и чаще всего именно благодаря вмешательствам «сверху»: лидеры стран строили стадионы, предоставляли общественные средства для организации тренировочных лагерей и мобилизовали большое количество зрителей. Именно по этой причине, страны где существовала демократия (Франция, Швейцария, США, Австралия, Великобритания), были на последних местах по уровню популярности футбола. Вследствие этого в 1928 году английская Футбольная ассоциация в знак протеста против политизации футбола, а также против свободного обращения с правилами для любителей, вышла из Международного футбольного союза футбольных ассоциаций, так что «родина» современного футбола в международном смысле попала в изоляцию.
Во время Второй мировой войны (между 1939-м и 1945-м годами) игра в футбол в Европе все более ограничивалась, а затем и вовсе пришла в упадок. В других странах мира же игра становилась все более популярной благодаря тому, что эти страны или вообще не участвовали в мировой войне, или, по меньшей мере, остались в стороне от боевых действий. Благодаря этому сильно профессионально выросли игроки в Южноамериканских странах. Результатом этого в финале чемпионата мира 1950 г. друг другу противостояли Уругвай и Бразилия. В спортивной политике также произошли изменения: в период с 1945 по 1955 года процент европейских футбольных союзов в Футбольной Ассоциации снизился с 54 % до 42 %. Под влиянием этого ведущие европейские деятели футбола в Футбольной Ассоциации в начале 50-х годов осознали необходимость основания независимой конфедерации футбола для лучшего представительства европейских интересов в мировом сообществе, чтобы не было превалирующего влияния южноамериканских идей. В 1955 году возникает Европейский союз футбольных ассоциаций (Union des Associations Européennes de Football— UEFA).
Объяснение:
Стой! Хочу заметить, если ты пишешь доклад, то не стоит списывать ВСЁ, что я написал! Это лишь информация тебе понять то, чего ты просишь в вопросе.
