Құтадғу білік» (Құтты білік) — Жүсіп Баласағұни (Баласағұн) шығарған дидактикалық поэма.
Бұл көне түркі тілінде жазылған, түркі тектес халықтардың ортақ қазынасы.
Көптеген зерттеушілер бұл поэманы саясат, мемлекет басқару, әскери іс жөніндегі философиялық трактат деп жүр. Шындығында да, бұл жалаң әдеби дүние емес. Бұл бүтін бір тарихи кезеңнің мінез құлқын бойына сіңірген, қоғамдық саяси, әлеуметтік бітімі қанық, моральдық этикалық, рухани қазынамыздың негізі, арқау боларлық дүние. Ондағы бүгінгі тілімізге, ой толғамымызға төркіндес, етене жақын орамдарды көргенде, қазақ әдебиетінің солармен тікелей сабақтаса жалғасқан дидактикалық поэзия мен шешендік сөздердің, билердің орағытып, ой тастайтын кең тынысты толғамдарының дәстүрлі бірлігі «мен мұндалап» тұрады. Жүсіп Баласағұнның мемлекетті басқару қағидалары мен принциптерін, елге билік жүргізудің ережелері мен тәртібін, қоғам мүшелерінің мінез-құлық және әдеп-ғұрып нормаларын жыр еткен этикалық-дидактикалық мазмұндағы көркем туындысы.
Жүсіп Баласағұни «Құтты білікті» 1069—1070 жж. Баласағұн қаласында бастап, он сегіз айдың ішінде Қашқар қаласында аяқтаған. Қоғамдық әлеуметтік мәні терең, халықтың моральдық этикалық бағдарламасы іспеттес бұл еңбегін Қарахан мемлекетінің сол кездегі билеушісі Табғаш Арслан хан Боғратегінге тарту еткен. Түркі халықтарының тарихында бұл кезең исламның ресми қабылдауымен ерекшеленеді. [1]Құтадғу Біліг [2]– Жүсіп Баласағұнидың еңбегі. Түркия ғалымдары 1942–43 ж. «Құтадғу Білігтің» үш нұсқасын да Стамбұлдан үш томдық кітап етіп шығарды. Дастанды зерттеу ісіне, әсіресе, түркі ғалымдары Р.Р.Арат, М.Ф.Кепрюлд және А.Дильгар, т.б. көп еңбек сіңірді. «Құтадғу Біліг» дастаны орта ғ-ларда бүкіл түркі әлеміне түсінікті болған Қарахан әулеті мемлекеті түріктерінің тілінде жазылған.
На уроке литературы я прочитала стихотворение “Бородино”. На мой взгляд, война — это самое страшное, что может быть в жизни человека. Стихотворение было написано в 1837 году и посвящалось 25‑й годовщине Бородинской битвы. Рассказывает о сражении солдат, принимавший участие в нем. Это первое в русской поэзии произведение, в котором был изображен главный герой Отечественной войны 1812 года — народ. Война здесь показана так, как ее видел рядовой участник. Стихотворение написано от лица старого солдата, участника битвы. Его речь задумчива, нетороплива… Чаще использует “мы”, чем “я”. Солдат вспоминает о настроении воинов перед боем: “Уж мы пойдем ломить стеною, Уж постоим мы головою За родину свою!” На призыв полковника умереть, но не пустить врага в столицу солдаты дают клятву верности: “И умереть мы обещали, И клятву верности сдержали Мы в Бородинский бой.” Рассказчик с гордостью вспоминает о мужестве бойцов во время боя: “Вам не видать таких сражений!.. Носились знамена, как тени, В дыму огонь блестел…” “Изведал враг в тот день немало, Что значит русский бой удалый, Наш рукопашный бой!..” Боевой настрой солдат не иссяк и на следующий день: «Были все готовы заутра бой затеять новый и до конца стоять». Я считаю, что солдаты 1812 года с честью выполнили свой долг: они оказались сильнее духом, чем французы, которые намного превосходили по численности русскую армию. Как когда-то былинные богатыри, они до конца стояли за свою землю, защищая от врага русскую столицу. И если бы не мудрый маневр фельдмаршала Кутузова, который Москву, то ее бы солдаты ценой своей жизни.
