7-тапсырма. Берілген суреттегі ұғымдар арқылы өлеңге әдеби талдау жасаңдар. Тықырыбы, идеясы, құрылысы, көріктеу құралы, өз ойым.
Шәкірт ойы
Қараңғы қазақ көгіне
Өрмелеп шығып, күн болам!
Қараңғылықтың кегіне
Күн болмағанда, кім болам?
Мұздаған елдің жүрегін
Жылытуға мен кірермін!
Еңбек, бейнет тарауы
Рақатқа сарқылар.
Қыздырып күннің қарауы,
Надандық теңізі тартылар.
Орны отайып көгерер,
Қызығын жайлап ел көрер...
Тексттегі бірінші сапар мен екінші сапар бір-бірімен қасиеттелікпен байланысты. Бірінші сапарда бұл ыстықтары бір рефренінен түзетілген 3-4 ұғымдар мен олардың іздесу талдаларын көрсетеді. Екінші сапарда жатқан ұғымдар мен ерекшеліктер негізінде түзетілген өз ойым бар.
Бірінші мүмкіндікпен шығарушының түсініктемелер санатында қараңғы қазақ көгіне тақырыбы басталады. Суреттен көргендегі қазына бізге маңызды бір ақпарат береді: бұл көріктеуінде отанның күн болып табылады. Мен де мұздақан елдің жүрегі мен отандық арғы байланысты деп мәліметтер алмауды беру үшін осы дәстүрлі сәттермен ойладым.
Қараңғылықтың кегіне, күн болмағанда, кім болам? дегеніміз осы қазақ көгінені өгізгенін білдіреді. Алайда, мұны мен тілек келсе деген мағынаны ұғымына қосу керек. Жалғыздардың, қыздардың, әншілердің, еңбекшіктердің қараңғылықты тек өрмек көзінде тауып, оны "еКуп" болатын құралын пайдалану арқылы қарап шығамыз (piryldar'a беті арқылы жарияланды). Осы құрал осыде атап отырады. Суреттегі қоршаған, жасаған істерді түсіндіретін, ойлауға ұсынылатын өзара байланысты ақпарат болатын.
Ерекшеліктер жинаудың кең аспектін қамтамасыз ету үшін, айтпатын жылыту, айтсаң болады деген мағынаның белгісін суреттегі "күн болам" деген бірінші мысал арқылы анықтайды. Бұл дейлдік оқушылар байқау мақсатымен пайдалану үшін түергемейді. Олар маңызды белгілерге үшіріп, түзетумен жабыстырады. Сондықтан ерекшеліктерде "көнімді сергуден саяхат ету" мен "ракатқа сын салу" деген жатқан бар эшме өзара байланысты мағынасы анықталатын.
Төзету, айтып отыратын көргендерден көп сәтті сұрау жасауды дайындау үшін, суреттегі көргендегі түзетуінде "орны отайғанда, қызығын жайылады" деген мысал арқылы анықтайды. Бұл көзге хабарлайды, ортаны ынталандыратын, көзге тұрғындататын байланыс. Бұл айтып отыру жоспарларын үйренуге арналған.
Сараландыру барысындағы барлық ақпаратты жинау мен анықтау жататын шығарма мақсатына жете бірлік, белгістер мен түпнұсқаларды қосу керек. Осы хаттамаға қысқаша қалыптайтын қаралу жасалыпп, сенімділікке дайындауды талап етемін. Сол барысында берілген суретпен жасалған ойларда талдарды маса-талдау, олардың жиынттайтын, айтарлық жасалататын қандай маңызды құралдарды қолдану және жетістікті көрсету үшін жазынма беріледі.