Бұрынғы қазақ қоғамында уақытты жұлдыздар бойынша есептеудің жүйесі болған. Әлі күнге дейін бұл уақыт есебі тоғыс есебі деп аталады. Әлемнің басқа елдерінде кездеспейтін бұл жүйеде уақыт Ай мен Үркер жұлдыз шоғырының әрбір 28 күнде бір «тоғысып» отыруы бойынша анықталады. Көне дәуірлерден келе жатқан тоғыс жүйесінде есепшілердің Үркер жұлдыз шоғырын таңдап алуының себебі болуға тиіс. Біріншіден, Үркер жұлдыз шоғыры түнде шоқтай болып, көзге бірден жарқырап түседі. Екіншіден, 14-мамыр мен 21-маусым аралығынан басқа уақыттарда Үркер жұлдыз шоғыры (Торпақ шоқжұлдызының құрамында) түнгі аспанда үзбей көрініп тұрады. Үшіншіден, ай батыстан туып, шығысқа қарай қозғалғанда, Үркер шығыстан туып батысқа қарай қозғалады.
Объяснение:
Дано:
Δx max = 25 см = 0,25 м
Δx₁ = 15 см = 0,15 м
V₁ = 0,8 м/с
Vmax - ?
1)
Полная энергия системы:
Eп = k·(Δxmax)²/2 = k·(0,25)²/2 ≈ 0,031·k Дж (1)
2)
Кинетическая энергия:
Eк₁ = m·V₁²/2 = m·0,8²/2 = 0,32·m Дж
Потенциальная:
Eп₁ = k·(Δx₁)²/2 = k·0,15²/2 ≈ 0,011·k Дж
Полная энергия:
Eп = Eк₁ + Eп₁ = 0,32·m + 0,011·k Дж (2)
3)
Приравняем (2) и (1)
0,32·m + 0,011·k = 0,031·k
0,32·m = 0,020·k
m = 0,020·k / 0,32 = k / 16
4)
m·(Vmax)²/2 = 0,031·k
k·(Vmax)²/32 = 0,031·k
(Vmax)² = 32·0,031
V max = √ (32·0,031) ≈ 1 м/с