Литосфералық тақталар -Жер литосферасының мейілінше ауқымды бөліктері. Литосфералық тақталар тектоникасы, немесе жаңа жаһандык тектоника деп аталатын геотектоникалық тұжырымдамаға сәйкес, жердің литосфералық қабаты он бес шамалы ірі-ірі дербес литосфералық тақталарға дараланған; бұл тақталардың әрқайсысы астеносфера бетімен көлбеу бағытта ұдайы жылжып отырады (континенттер ығуы, мұхит түбінің спредингі). Әрбір литосфералық тақта мүхиттық орталық жоталардың нақ орта тұсына сәйкес келетін мұхиттық рифтер түрінде көрініс беретін созылу аймағынан Беньофф-Заварицкий-Вадати белдемі деп аталатын сығымдалу белдеміне қарай жылжиды. Аталған белдем екі қозғалмалы тақтаның бір-бірімен соқтығысу аймағы болып табылады, бұл соқтығысу жұқа мұхиттық литосфераның біршама қалың континенттік литосфера астына қарай сұғынуы (субдукция) немесе екі континенттің соқтығысуы (коллизия) нәтижесінде туындайды. Литосфералық тақталардың созылу не бір-бірінен ажырау шекаралары "дивергенттік шекаралар" деп аталса, олардың соқтығысу аймақтары "конвергенттік шекара" деп аталады. Литосфералық тақталар тектоникасы тұжырымдамасына сәйкес, Жер шарындағы тектоникалык белсенділік (жерсілкінулер, жанартаулар әрекеті, жылу ағымдарының жоғары мөлшері, цунами толқындары және т.б.) тек қана осы литосфера шекараларына шоғырланған (бұл өңірлер. Жекелеген Л.т-лардың көлбеу бағытта жылжу жылдамдығы орта есеппен жылына 1—2 см-ден 10—12 см-ге дейін жететіндігі анықталған. [1]
Полярные пустыни:
Зоны арктических и антарктических пустынь распространены в Арктике и Антарктике. Они сформировались в условиях долгой полярной ночи и крайне низких температур. Лишь 10-12 дней в году температура повышается выше О С, и верхний слой почвы успевает ненадолго оттаять. Большую часть территории занимают ледники. На свободных ото льда участках растут мхи и лишайники. В Антарктиде всего два вида цветковых растений, а в Арктике их несколько больше. Среди арктических видов распространены полярный мак, снежный лютик, камнеломки. В примитивных арктических почвах почти нет гумусового горизонта.
Тундры:
Тундры распространены в Евразии и Северной Америке. В России они занимают второе по площади место после тайги. В Южном полушарии тундры почти отсутствуют. Типичная тундра — это безлесное пространство с низким и не всегда сплошным растительным покровом. Основная растительность тундр — мхи и лишайники. Здесь растут также карликовая берёза, полярная ива, куропаточья трава. Они, словно прижимаясь к земле, образуют своеобразные «подушки». Многие кустарнички — брусника, морошка, клюква — вечнозелёные. Коротким летом тундра расцветает. Почвы тундр часто заболочены и чрезвычайно бедны гумусом, но богаты полуразложившимися остатками растений — торфом.