Исследование характера природопользования Советского месторождения нефти, эксплуатируемого более 30 лет и расположенного на территории Томской области, позволило выделить основные проблемы трансформации природной среды. В течение первых 10 лет создается инфраструктура месторождения, бурятся и обустраиваются нефтедобывающие скважины, прокладываются коммуникационные протяженные линии. Для данного периода характерно наибольшее механическое разрушение природной среды. Вырубаются леса, происходит подтопление, разрушение малых озер и рек, распугивание местообитаний и браконьерский отстрел охотничье-промысловых животных, что приводит к десятикратному снижению численности животных. Для данного периода характерны также аварийные разливы нефти, высокоминерализированных подземных вод, накопление буровых высокотоксичных шламов и факельное сжигание попутного газа.
Джеймс Кук (ағылш. Жамес Цоок, 7 қараша 1728 ж., Мартон, Йоркшир — 14 ақпан 1779 ж., Гавайи аралы) — ХВЫЫЫ ғасырдағы атақты ағылшын әскери теңізшісі, зерттеуші, картограф. Әлемдік мұхитты зерттеу бойынша үш экспедиция басқарған. Ол оңтүстік материк (Австралия) жағалауын, Үнді мұхитын зерттеп, көптеген аралдарДЫ ашты.

Кук, Джеймс
Өмір баяны
Джеймс Кук 1728 жылы Йоркшир ауданында туған. 17 жасында Кук балық аулайтын кемеде шәкірт болып қызмет істейді, онда қожайынымен келісе алмай, тас көмір таситын ағылшындардың кемесіне қызметке орналасады. Екі жылда ол белгілі көмірші болды. Кукке Голландиядан, Норвегиядан шәкірттер келіп, одан білім алатын болған. Бұдан кейін Кук Балтық теңізіне жүзіп, Санкт-Петербургке барады. Оны бұрынғы кеме иесі шақырып алып, кеме командирінің орынбасары етіп тағайындайды.
Жеті жылға созылған ағылшын - француз соғысы кезінде Кук өзі сұранып, бір әскери кемеге матрос болып орналасады, бұл кеме командирі Хью Паллиесер еді. Ол білгір матросқа назар аударып, кейіннен оған офицер шенін береді де, Канаданың Лаврентий өзені бойында француздарға қарсы жүріп жатқан соғыстарға жібереді. Ол өзеннің тереңдігін өлшеп, кеме жүзуге болатындығын дәлелдейді. Бұл соғыста ағылшындар жеңіп шығады да, Кук кемесі 1759-1760 жылдары жағада тұрады.