Орхон-Енисей ескерткіштері алғаш Орхон өзеніні бойынан (Екінші түркі қағандығы кезі) табылды, кейін Енисей өзенінің жоғарғы ағысында (Қырғыз қағандығы). Кейде руник жазбасы дейді, алман руналарынынан жанасым тауып (кейбір нышандар кескіні дәл келіп тұр, дауысты мағынасы да жақын). Азиялық түркі руналары соғды жазуының негізінде VIII ғ. бұрын жасалған деп есептеледі. Оның әліпбиінде 40-қа жуық графема бар. Көне түркі руника жазуы ерекшелігі - онда негізгі велярлық және палаталдық дауыссыздарға арналған бірнеше жұп дербес әріптер бар. Көне түркі руника жазуы жұмбағын 1893 жылы В. Томсен шешкен. Орхон ескерткіштерінің тұңғыш тәржімаларын 1894 жылы В.В. Радлов жасаған.[1]
Дорогие мои родственники, не печальтесь о нас, раз царь нас в опалу отправил, так себя берегите. Здесь очень холодно, Березов - деревенька маленькая, неприглядная. батюшка избу поставил. Нам здесь очень одиноко. И мы здесь нелюдимые совсем, сторонятся нас. Иконка есть у нас, молимся, плачем. А помню, как жили мы во дворце, как хорошо было, просторно, тепло. А здесь холодно. Батюшке всё хуже и хуже с каждым днем, и сёстры болеют. Батюшка всё о Петре говорит, об императоре. Плачет часто. Тоскует. Наверное мы здесь все и умрём..
Философов-утопистов того времени тоже относят к просветителям, так как в их учениях, в целом, идеи Просвещения присутствуют, хотя они и настаивали на ликвидации частной собственности, в которой видели главный источник всех зол. В связи с этим, в трудах просветителей постепенно формировалась идея создания гражданского общества. Речь шла о необходимости гражданской сознательности и достаточно высоком уровне образованности общества, позволяющих в рамках закона отстаивать основополагающие права человека.
Орхон-Енисей ескерткіштері алғаш Орхон өзеніні бойынан (Екінші түркі қағандығы кезі) табылды, кейін Енисей өзенінің жоғарғы ағысында (Қырғыз қағандығы). Кейде руник жазбасы дейді, алман руналарынынан жанасым тауып (кейбір нышандар кескіні дәл келіп тұр, дауысты мағынасы да жақын). Азиялық түркі руналары соғды жазуының негізінде VIII ғ. бұрын жасалған деп есептеледі. Оның әліпбиінде 40-қа жуық графема бар. Көне түркі руника жазуы ерекшелігі - онда негізгі велярлық және палаталдық дауыссыздарға арналған бірнеше жұп дербес әріптер бар. Көне түркі руника жазуы жұмбағын 1893 жылы В. Томсен шешкен. Орхон ескерткіштерінің тұңғыш тәржімаларын 1894 жылы В.В. Радлов жасаған.[1]