Жазба және археологиялық деректер бойынша түркі тайпасы ғұндар Еуропаға Орталық Азиядан келген. Батыстағы ғұн тарихы зерттелмеген мәселелер қатарына жатты. Еуропадағы бұл тайпа бірлестігінің тарихы кеңес дәуірінде қарастырылмаған тақырыптардың бірі болды. Қазіргі таңда ғылымның дамуына байланысты түркі әлемінің тарихы жазба деректердің және басқа да пәнаралық салалардың негізінде зерттеліп жатыр.
Біздің заманымыздың 48 жылы ғұндар солтүстік және оңтүстік болып, екіге бөлінді. Оңтүстік ғұндар Хань империясына бағынды. Біздің заманымыздың ІІ ғасырының бірінші жартысында ғұн тайпаларының миграциясы әуелі Шығыс Жетісуға, кейін Орал, Каспий, Еділ маңындағы жерлерге қоныс аударды. Солтүстік батыстағы ғұн мемлекеті біздің заманымыздың ІV ғасырында әйгілі болып, Шығыс Еуропаға қарай жылжыды. ІV ғасырдың ортасында ғұндар Еділ мен Дон аумағына енді. Азов аймағы және Солтүстік Кавказдағы аландарды, Боспор патшалығын жаулап алып, ғұндар Доннан өтіп, Оңтүстік Шығыс Еуропадағы остгот патшасы Эрманарихтың көп тайпалы державасын 375 жылы жеңіліске ұшыратты.
Объяснение:
Годы. С глубокой древности, как и многие народы Востока, чуваши пользовались 12-летним календарным циклом.
У каждого года было свое животное-символ. Цикл начинался с года мыши, затем шел год коровы, барса, зайца, льва, змеи, коня, овцы, обезьяны, курицы, собаки, свиньи.
Месяцы. В каждом году лунно-солнечного чувашского календаря было 12 месяцев, но через каждые 2 года вставлялся 13-й месяц.
Новый год у древних чувашей, как и у многих народов, начинался весной. В древности предки чувашей жили около Черного моря, в этих местах весна приходит в феврале. Поэтому чувашское название февраля нарăс уйăхĕ произошло от древнеиранского слова «ноуруз» — «новый день», как бы первый день нового года.
Март — пуш уйăхĕ, слово пуш означает «пустой», то есть март — месяц, свободный от сельскохозяйственных работ.
Апрель — ака уйăхĕ, ака — «сев, пахота», в этом месяце начинались земледельческие работы.
«Лето» по-чувашски — çу, и это же слово означает «май».
Июнь — çĕртме уйăхĕ, çĕртме — «паровая пашня», в этом месяце пахали паровые, то есть отдыхающие земли.
В июле косят сено, этот месяц так и называется — утă уйăхĕ, в следующем месяце серпом жнут хлеба. Серп — çурла, август — çурла уйăхĕ.
Сентябрь — авăн уйăхĕ, словом авăн обозначали постройку для сушки снопов.
Октябрь по-чувашски юпа уйăхĕ, юпа — памятный столб, который в этом месяце устанавливали на могилах.
В ноябре проводили чÿк — праздник с молением в честь нового урожая, ноябрь — чÿк уйăхĕ.
Название раштав уйăхĕ — декабрь, произошло от русского слова «рождество».
Январь по-чувашски кăрлач, ученые считают, что это слово в других тюркских языках означает «мороз». В тех годах, когда вставлялся 13-й месяц, было два месяца кăрлач — мăн кăрлач (большой кăрлач) и кĕçĕн кăрлач (младший кăрлач).
Дни недели.
Понедельник — тунти кун.
Вторник — ытлари кун.
Среда — юн кун.
Четверг — кĕçнерни кун.
Пятница — эрне кун.
Суббота — шăмат кун.
Воскресенье — вырсарни кун.
В древности у чувашей выходным и первым днем недели была пятница, поэтому она называется эрне кун, где эрне — неделя, кун — день, то есть — «день недели».
