1-тапсырма. Сөздердің сыңарын келесі бағаннан тауып, сөз тіркесін құра. Т. Қазақ XaHbi 2. ханның халық В. Сұлтандар 6 бөлінді 4 мер Ақ Орданың Көшпелі 5. ордасы Казак 6. хандығы ЖаНДЫҒЫ Ұлан байтақ сайланды 8. Тайпаларға е құрылды Ауызекі сөйлеу стилі
Менің теңізге бірінші сапарым. Алты жасымда ата-анаммен бірге теңізге бардым. Біз ұзақ уақыт бойы пойызда жүрдік, содан кейін автобуста, ақырында Евпаторияға қол жеткіздік. Бұл Қырымдағы теңіз қалашығы, таулар мен ормандарсыз. Климат дала аймағына жақын, сондай-ақ жаңбыр аз және құрғақ шөлейт. Ағаштар сирек кездеседі, бұталар көп өседі.
Теңіз мені сұлулығымен, өлшемдерімен, әсіресе, түстердің реңімен таң қалдырды. Ол әрдайым әртүрлі. Таңертең күн көтерілгенде, ол күн сәулесінде қызғылт. Барлық Радуга түстерімен құйылады және кішкентай барашкалар толқынмен жүгіреді. Пушкиннің ертегісі сияқты жарты күн бойы" ол ойналды", үлкен толқындар жағаға шығып, қайтадан теңізге кетті. "Мүмкін шторму!"- жергілікті тұрғындар ескертіліп, дұрыс болды. Жүздеген құстар жағаға ұшып шығып, жағымсыз дауыспен айқайлады. Мұнда ақ шағалалар да балық іздеуде жүрді,және құмда бірдеңе жинастырды. Біз оларды бөлкемен тамақтандырдық, олар тұмсыққа алып, жаққа кетті. Теңіз тек бұрынғы жасыл түсті қара түске айналды. Жаңбыр шелек сияқты және тез аяқталды. Сол жерде күн шығып, сорылды. Және тағы да көк, жарқын түсті теңіз.
Содан бері теңізді жақсы көрдім. Осы сапардан кейін мен теңізде бірнеше рет болдым, бірақ алғашқы әсерім менің өмірімде есте қалды.
Перевод: Моя первая поездка на море.Когда мне было шесть лет, я впервые с родителями поехала на море. Мы долго ехали на поезде, потом на автобусе и ,наконец-то, добрались до Евпатории. Это приморский городок в Крыму, без гор и лесов. Климат ближе к зоне степей, также мало дождей и дуют суховеи. Редко встречаются деревья, больше растут кустарники.
Море поразило меня своей красотой, размерами и, особенно, оттенками цветов. Оно всегда разное. Утром, когда восходит солнце, оно розоватое в лучах солнца. Переливается всеми цветами радуги, и маленькие барашки бегают по волнам. В полдень, как в сказке Пушкина, «оно разыгралось», огромные волны бросались на берег и снова уходили в море. «Быть шторму!»-предупреждали местные жители и оказались правы. Сотни птиц слетелись на берег и кричали неприятными голосами. Здесь ходили и белоснежные чайки в поисках рыбы, и гордые бакланы что-то собирали на песке. Мы их покормили булочкой, которую они, взяв в клюв, уходили в сторонку. Море только что бывшее зелёного оттенка превратилось в чёрное. Полил дождь как из ведра и быстро закончился. Тут же выскочило и засияло солнышко. И вновь море голубого, яркого цвета.
С тех пор я полюбила море. После этой поездки я не раз была на море, но первые впечатления мне запомнились на всю мою жизнь
Әже - баланың әкесінің, сондай-ақ, анасының шешесін атайтын, туыстық қатынасты білдіретін атау. Одан арғылары үлкен әже немесе ұлы әже деп аталады.[1]
Қазақ отбасындағы әже орны ерекше әрі қадірлі. Әже - отбасының ғана емес, әулеттің де ұйытқысы, ағайын- абысындардың бірлігін, татулығын сақтайтын сыйлы анасы, кейінгі жастардың, келіндердің тәрбиешісі әрі ақылгөйі Қазақ қоғамында әдетте жас отау иелерінің тұңғыш баласын әжесі бауырына салады. Бала ата-әженің кенжесі саналып, немерені әжесі тәрбиелеп, бағып-қағады. Әже мен немере арасындағы туыстық байланыс өте нәзік әрі берік. Балажан қазақ үшін ата мен әжеге жас сәби жай ғана ермек емес, тәрбиеленуші ерекше субъект. Тарихта күллі рулы елге ана болып саналған Айпара әже, Домалақ ене, Зере, Айғаным секілді әжелердің бейнесі аңыз-әңгімелерде, әдеби шығармаларда сомдалған.
Алдымен әже тәрбиесі арқылы бала жақсы-жаманды ажыратып, үлкен-кішіні тани бастайды. Мінез-құлық, тіл тәрбиесі қалыптасып, бала үй шаруасына бейім, елгезек тілалғыш, мейірімді болып өседі. Әженің алдын көрген балаға былайғы жұрт тәрбиелі бала деп баға береді. Әже тәрбиесі көбіне «олай істеме, былай істе», «бүйтсең жаман, өйтсең жақсы»деген вербалды сипатта, ақылгөйлік мазмұнда болып, әженің мейірімі мен жүрек жылуына бөленіп өседі. Осылайша жас бала қазақы ортадағы моральдық-этикалық нормалармен таныса отырып, адами тұлғаның қалыптасуына ғана емес, дәстүрлі ырым-тыйымдар жүйесінің қағидаттарын біртіндеп бойына сіңіре бастайды.
Жеті-тоғыз жастан әрі қарай тұңғыш немере ұлдың тәрбиесі атасының қолына өтеді, Ал қыз немеренің негізгі тәрбиесі әженің қарамағында болады. Бұл кездегі тәрбиенің мазмұны атаға ілесе жүріп, көрген-білгенін көңілге тоқудан құралады. Атасына ілескен бала алыс жерлерді, ел жақсыларын, сыйлы ауылдарды көріп, жиын-тойға т.б. қатысып, соларды ұғынуға, білуге тырысады. Атаның «визуалды» тәрбиесінен өткен баланы былайғы жұрт көргенді бала деп атайды. Қазақ паремеологизмі Атың бар да жер таны желіп жүріп, атаң барда ел таны еріп жүріп деп кеңес береді. Ел тану, жер тану көргенділікке жатады. Қазақтың дәстүрлі бала тәрбиесінде көргенділік тәрбиенің ең жоғарғы формасы болып табылады. Әже мен атадан тәлім алған немеренің рухани жағынан тәрбиелі, көргенді азамат болып, ержетуінің, елдің аузына ілігер көшелі азамат болып қалыптасуының негізі осылайша қаланады
Менің теңізге бірінші сапарым. Алты жасымда ата-анаммен бірге теңізге бардым. Біз ұзақ уақыт бойы пойызда жүрдік, содан кейін автобуста, ақырында Евпаторияға қол жеткіздік. Бұл Қырымдағы теңіз қалашығы, таулар мен ормандарсыз. Климат дала аймағына жақын, сондай-ақ жаңбыр аз және құрғақ шөлейт. Ағаштар сирек кездеседі, бұталар көп өседі.
Теңіз мені сұлулығымен, өлшемдерімен, әсіресе, түстердің реңімен таң қалдырды. Ол әрдайым әртүрлі. Таңертең күн көтерілгенде, ол күн сәулесінде қызғылт. Барлық Радуга түстерімен құйылады және кішкентай барашкалар толқынмен жүгіреді. Пушкиннің ертегісі сияқты жарты күн бойы" ол ойналды", үлкен толқындар жағаға шығып, қайтадан теңізге кетті. "Мүмкін шторму!"- жергілікті тұрғындар ескертіліп, дұрыс болды. Жүздеген құстар жағаға ұшып шығып, жағымсыз дауыспен айқайлады. Мұнда ақ шағалалар да балық іздеуде жүрді,және құмда бірдеңе жинастырды. Біз оларды бөлкемен тамақтандырдық, олар тұмсыққа алып, жаққа кетті. Теңіз тек бұрынғы жасыл түсті қара түске айналды. Жаңбыр шелек сияқты және тез аяқталды. Сол жерде күн шығып, сорылды. Және тағы да көк, жарқын түсті теңіз.
Содан бері теңізді жақсы көрдім. Осы сапардан кейін мен теңізде бірнеше рет болдым, бірақ алғашқы әсерім менің өмірімде есте қалды.
Перевод: Моя первая поездка на море.Когда мне было шесть лет, я впервые с родителями поехала на море. Мы долго ехали на поезде, потом на автобусе и ,наконец-то, добрались до Евпатории. Это приморский городок в Крыму, без гор и лесов. Климат ближе к зоне степей, также мало дождей и дуют суховеи. Редко встречаются деревья, больше растут кустарники.
Море поразило меня своей красотой, размерами и, особенно, оттенками цветов. Оно всегда разное. Утром, когда восходит солнце, оно розоватое в лучах солнца. Переливается всеми цветами радуги, и маленькие барашки бегают по волнам. В полдень, как в сказке Пушкина, «оно разыгралось», огромные волны бросались на берег и снова уходили в море. «Быть шторму!»-предупреждали местные жители и оказались правы. Сотни птиц слетелись на берег и кричали неприятными голосами. Здесь ходили и белоснежные чайки в поисках рыбы, и гордые бакланы что-то собирали на песке. Мы их покормили булочкой, которую они, взяв в клюв, уходили в сторонку. Море только что бывшее зелёного оттенка превратилось в чёрное. Полил дождь как из ведра и быстро закончился. Тут же выскочило и засияло солнышко. И вновь море голубого, яркого цвета.
С тех пор я полюбила море. После этой поездки я не раз была на море, но первые впечатления мне запомнились на всю мою жизнь