Журналист: Өзіңізбен ақын, журналист, қазіргі айтыс өнерінің ұйымдастырушысы, ақындар айтысын қайта жаңғырту мен оны теледидар мен радиода насихаттау ісінде айтарлықтай жұмыстар атқарған қоғам қайраткері ретінде бүгінгі сұхбатымызға қатысып отырғаныңызға алғыс білдіреміз!
Жүрсін Молдашұлы: Иә, ақындарды 1984 жылдан үлкен сахнаға шығарып, халық өнерін, ұлттық рухты көтеруге тырыстым. Ақындар айтысын жинақтап жариялау, зерттеу жұмыстарын жүргізіп, “Қазіргі айтыстар” жинағын құрастырдым.
Журналист: Жалпы, ағасы, өзіңіздің қолдауыңызбен 80 жылдары айтыс өнері қайта жанданғандай болды. Осы кездегі айтыс өнері жайлы не айтасыз?
Жүрсін Молдашұлы: Өткен ғасырдың 80-ші жылдары ұмыт болып бара жатқан өнер халыққа қайта қызмет көрсете бастады. Жалпы, Тәуелсіздікті дайындаған айтыс өнері болды деп айтсақ артық емес. Сонау советтік дәуірде халықты оятып, рухын көтерді. Сөйтіп, 80-ші жылдары алысқа бармайды деген өнер ХХ ғасырда өз дамуын тапты.
Журналист: Салыстырмалы түрде қарайтын болсақ, 80-ші жылдардағы айтыс өнері мен қазіргі айтысты салыстыруға бола ма?
Жүрсін Молдашұлы: 80-жылдардағы айтыс пен қазіргі айтысты салыстыруға келмейді. Өйткені, қазір айтыстың көркемдік, интеллектуалдық деңгейі өсті.
Журналист: Сұхбатыңызға көп рахмет! Халық қазынасы саналатын айтыс өнерінің дамуына қосқан зор үлесіңіз үшін халықтың атынан рахмет айтамыз!
Қазақ ақыны, философ, композитор, ойшыл-ХХІ ғ XXАбай Құнанбаев. Ол-ішек Жидебай жылы 29 шілде 1845 дүниеге келген.Оның нақты жұмыстарын қамтыды Ибрагим.Ұлы поэмасы «Қара сөздері» белгілі өнім айналдыАбай. Ол іс жүзінде бүкіл әлемді хабарламада.«Қара сөздері» - бізді үйретеді кітапкүрделі мәселелерді шешу үшін ақылға қонымды деп ойлаймын құқығы. «СөзҚара «- терең қайғылы әңгіме болып табылады» бетпе-бет «барЕгер тыңдаушы. Абай Құнанбаев әрқашан өзінің жаздытерең ой. Сонымен қатар, Абай өз кітабында былай деді:Нақты өмір мысал. Оның сөздері әрқашан дұрыс болды. Ал әрОлардың кем дегенде, кейбір бөлектеңіз болып келді.Кітап Абай «Қара сөздері» 45 сөзден тұрады. Theәрбір сөзі басқа сөз мүлдем басқа проблемаларды ұқсас емес,адам. Алтын сөздератағын «Қара кітап» бойынша кітабында сақталады, олмыңдаған адам пайдаланды.
1.Қазақтың мукалық аспаптары-ғасырлар бойы ұрпақтан ұрпаққа ауысын келе жатқан мәдени мұра. Ертеде аспаптарды ағаштан ойын, түрлі өсімдіктерден, малдың терісі мен сүйегінен, мүйізі мен қылынан жасаған. Музыка аспаптарын халлыққа хабар бергенде, аңды үркіткенде, ән-күлер орындағанда пайданып отырды. Қазақтың халық аспаптар оркестріне домбыра мен қобыздың алғашқы үлгілерін ұсынған профессор А.Жұбанов болды.2, Қазақтың дәстүрлі музыкалық аспаптары дыбыс ерекшеліктеріне қарай төрт топқа бөлінеді 1. Үрмелі аспап- духовой инструмент 2. Ұрмалы аспап-ударный инструмент 3. Ыспалы аспап- смычковый инструмент 4.Ішекті аспап-струнный инструмент. . Жетіген қазақ халқының өте ертеден келе жатқан жеті ішекті шертпелі музыкалық аспабы. Аспап ағаштан құралып жасалады. Оған он үш ішек байланып, арнайы тиектер қойылады. Аңыз бойынша “ЖЕТІГЕН” аспабы бір қарияның жеті баласынан айырылғандағы қасіретінен туған деседі. 3. Қол өнері — кілемде, Сөз өнері — өлеңде.
Ерінбеген етікші болады, Ұялмаған өлеңші болады.
Қазаншының еркі өзінде, Қайдан құлақ шығарса.
Әншейінде ауыз жаппас, Той дегенде өлең таппас.
Түйеге мінген қазақ, Төрт ауыз өлең біледі.
Елшіге өлім жоқ, Өлеңшіге өкім жоқ.
Сүйреңдеген қызыл тіл Сүйгеніңнен айырар; Иә жаубетін қайырар. 3. Кірме сөздер дегеніміз тілімізге басқа тілден енген сөздер. Бір тілден екінші тілге сөздердің ауысып тұруы барлық тілдерге тән құбылыс. Сөздік құрамына басқа тілден сөз енбеген тіл жоқ десе де болады.Өз тарихында қазақ халқы көптеген елдермен қарым – қатынас жасап, аралас – құралас болғаны мәлім. Соның нәтижесінде араб, парсы, монғол, орыс тілдерінен қазақ тіліне көптеген сөздер кірген.
4.Өздік етіс Қимылдың іс-әрекеттің орындаушысына, іс иесіне тікелей қатыстылығын білдіріп, әдетте сабақты етістіктерден -ын, -ін, -н жұрнағы жалғану арқылы жасалатын етістің түрі өздік етіс деп аталады. Мысалы: Таң атқанша тарандық (Махамбет)
Оқушылар ерте тұрып жуынды. Бала өзі киінді деген сөйлемдердегі тарану, жуыну, киіну қимылдары әрі белгі іс иесі (орындаушы) біз (тарандық), оқушылар (жуынды), бала (киінді) арқылы орындалып, әрі қимыл сол іс иесіне бағытталғанын білдіріп тұр.
Жүрсін Ерманмен сұхбат.
Журналист: Қайырлы күн, Жүрсін аға!
Жүрсін Молдашұлы: Сәлеметсіз бе!
Журналист: Өзіңізбен ақын, журналист, қазіргі айтыс өнерінің ұйымдастырушысы, ақындар айтысын қайта жаңғырту мен оны теледидар мен радиода насихаттау ісінде айтарлықтай жұмыстар атқарған қоғам қайраткері ретінде бүгінгі сұхбатымызға қатысып отырғаныңызға алғыс білдіреміз!
Жүрсін Молдашұлы: Иә, ақындарды 1984 жылдан үлкен сахнаға шығарып, халық өнерін, ұлттық рухты көтеруге тырыстым. Ақындар айтысын жинақтап жариялау, зерттеу жұмыстарын жүргізіп, “Қазіргі айтыстар” жинағын құрастырдым.
Журналист: Жалпы, ағасы, өзіңіздің қолдауыңызбен 80 жылдары айтыс өнері қайта жанданғандай болды. Осы кездегі айтыс өнері жайлы не айтасыз?
Жүрсін Молдашұлы: Өткен ғасырдың 80-ші жылдары ұмыт болып бара жатқан өнер халыққа қайта қызмет көрсете бастады. Жалпы, Тәуелсіздікті дайындаған айтыс өнері болды деп айтсақ артық емес. Сонау советтік дәуірде халықты оятып, рухын көтерді. Сөйтіп, 80-ші жылдары алысқа бармайды деген өнер ХХ ғасырда өз дамуын тапты.
Журналист: Салыстырмалы түрде қарайтын болсақ, 80-ші жылдардағы айтыс өнері мен қазіргі айтысты салыстыруға бола ма?
Жүрсін Молдашұлы: 80-жылдардағы айтыс пен қазіргі айтысты салыстыруға келмейді. Өйткені, қазір айтыстың көркемдік, интеллектуалдық деңгейі өсті.
Журналист: Сұхбатыңызға көп рахмет! Халық қазынасы саналатын айтыс өнерінің дамуына қосқан зор үлесіңіз үшін халықтың атынан рахмет айтамыз!
Жүрсін Молдашұлы: Сізге де көп рахмет!