жайлау – жазғы қоныс. жайлауды суы мол, шөбі шүйгін, маса-сона, шыбын-шіркейі аз жерлерден таңдайды. қазақ елінің дәстүрлі жайлауы сарыарқа атырабы мен орманды, желді өлкелерде, қазақстанның солтүстік-батысында (мұғалжарда), солтүстік-шығысында (алтай, сауыр және тарбағатай өңірінде), оңтүстік-шығысында (жетісу алатауы, іле алатауы және тянь-шань тауының солтүстік атырабында), оңтүстігінде (қаратау өңірінде) болды. қазақстанның әр өңіріндегі жайлауды рулы ел, қала берді жеке ата ұрпақтары пайдаланған. халық қыстаудан көктеуге, көктеуден жайлауға, жайлаудан күзеуге көшіп отырды. жайлау мен қыстау малға тиімді, тіршілікке қолайлы, көшіп-қонуға ыңғайлы жерлерден таңдап алынды. мысалы, жетісу өлкесінде қыстау қаш көлінің оңтүстігіндегі құмды, қамысты аймақта орналасса, жайлаулардың көбі оның солтүстігіндегі таулы атырабында жатты. қазақстан жеріндегі жайлау мен қыстау арасының қашықтығы да әр түрлі болды. мысалы, көшпелі өмір сүрген адай – табын, шөмекей – шекті, бағаналы – руларының маңғыстау түбегінен мұғалжар тауларына, қызылқұмнан торғай даласына, шу өзенінің төмен алабынан ұлытау төңірегіне дейінгі көш жолдарының арақашықтығы 1000 км-ге дейін жететін. ал қазақстанның солтүстік бөлігіндегі жартылай көшпелі қауымның көш жолдары 10 – 20 км-ден 40 – 80 км-ге дейін болды. бұл төңіректегі жайлаулар құдықтар мен көлдердің айналасына орналасты. жетісудағы жайлаулар мен қыстаулардың арасы солтүстіктен оңтүстікке қарай 100 – 200 км-ге жететін. қазақстан жеріндегі жайлаулардың ға да, малға да ең қолайлысы – тау алаптары. солтүстіктегі жазық даладағы жайлауларда мал, негізінен, құдық суынан суарылатындықтан қол еңбегін көп қажет етеді. қазір де малшылар жазғы жайылымды жайлау ретінде пайдаланады, жайлауға көшеді. қой, түйе, сиыр жайлауға шығарылады
Қазақ ұлттық әшекейлері-бұл жай ғана зергерлік бұйымдар емес. Бұл-ұлттық мәдениет пен тарихтың күрделі бөлігі.Әр түрлі күзеттер түріндегі алғашқы әшекейлер сәби жасында қызға кигізіліп, қыздар сәнді және күрделі әшекейлер киді.Тұрмысқа шыққан соң, әйел жаңадан патентпен өз әшекейлер неғұрлым қарапайым.Тастардан ендірмелер жиі көз деп аталды:
бирюза бақыт әкеледі,
янтарь-көптеген ауруларды емдейді, қиындықтардан қорғайды,
барлық ұсақ тастардың арасында бақыт пен қуаныш әкелетін тас деп санаған ақық танымал болды. Көшпелілер "күн тасы" ақыры әйелдерді қобалжудан, бұзудан, бедеуліктен қорғайды, ал қарт және әлсіз адамдарға күш қайтарады деп санайды. Қазақтың ұлттық зергерлік әшекейлері бүгін де танымал. Олар, бұрынғыдай, массивтілігі мен салтанаттылығымен ерекшеленеді: кеуде әшекейлері белге дейін жетеді, сақиналар қолдың едәуір бөлігін жабады.Әйелдердің зергерлік әшекейлері арасында сақиналар (жүзік) ерекше орын алады. Ежелгі заманнан бері олар сиқырлы қасиеттерге ие болды: сақиналар мен жүзіктер керемет күшке ие және зұлым рухтардан қорғайды деп саналды. Перстни мен ерлер киді. Осылайша, соғысқа жиналған жігіттер құс тұмсықты сыйға тартты-ол үйіне тірі және дені сау болып оралды. Сақинадан басқа, қазақ қыздары дәстүрлі түрде білезікті әшекейледі. Олар әдетте бір немесе жұпта (екі қолында) киген. Амулетницалар: Үшбұрыш тұмарша, тұмар (салпыншақтары бар полой трубка түрінде), алқа, оніржиек. Мұндай амулетхананың ішіне: үкінің қауырсындары, Құраннан үзінділер, түйенің немесе қойдың жүнінің шоғыры салынған. Ал оніржиек үйленген әйелдер киген және міндетті түрде емізетін аналар - сүтті шлаздан қорғау үшін.
Перевод:Казахские национальные украшения – это не просто ювелирные изделия. Это – весомая часть национальной культуры и истории, корни которой теряются в глубине веков.Первые украшения в виде различных оберегов надевали на девочку в младенческом возрасте,Взрослея, девушки надевали более нарядные и сложные украшения.Выйдя замуж, женщина вновь меняла свои украшения на более простые.Вставки из камней часто называли көз например:
бирюза приносит счастье,
янтарь – лечит многие заболевания, уберегает от неприятностей,
коралл – защищает от порчи и наговоров…
Среди всех поделочных камней популярным был сердолик, который считали камнем приносящим благополучие и радость. Кочевники считали, что сердолик «солнечный камень» защитит женщин от сглаза, порчи, бесплодия, а пожилым и ослабленным людям вернет силы. Популярны казахские национальные ювелирные украшения и сегодня. Их, как и прежде, отличает массивность и торжественность: нагрудные украшения доходят почти до талии, кольца закрывают значительную часть руки.Особое место среди женских ювелирных украшений занимают кольца (жүзік). С давних времен им приписывались магические свойства: считалось, что кольца и перстни обладают чудодейственной силой и защищают от злых духов. Носили перстни и мужчины. Так, джигитам, собиравшимся на войну, дарили құс тұмсық – чтобы он вернулся домой живым и здоровым. Помимо колец, руки казашек традиционно украшали браслеты – блезік. Их обычно носили по одному или в паре (на обеих руках). Заслуживают внимания и нагрудные украшения-амулетницы: треугольная тұмарша, бой тұмар (в виде полой трубки с подвесками), алқа, онiржиек. Внутрь такой амулетницы вкладывались обереги: перья филина, выдержки из Корана, пучок шерсти верблюда или овцы. А оніржиек носили замужние женщины и обязательно - кормящие мамы – чтобы защитить молоко от сглаза.