Төлеген образы жаңа заман өкілі іспетті берілген. Оның басы ескіліктің шырмауынан мүлдем құтылып үлгерген жоқ. Кейде өзі сол ата-баба салтының кейбір сарқыншақтарын қолдайды да. Бұл ретте оның әмеңгерлікті қабылдауын мысалға келтіруге болар еді. Жайықтан шығар алдында Төлеген сүйген жары Жібекке «Егер де мен апатқа ұшырай қалсам, сені іздеп келетін Сансызбай деген қайның бар», — деп, күні бұрын өзінің тілегін, еркін білдіреді.Әрине, бұл Төлегенге оңай түспейді. Оған арманы, тілегі және мұратына жету жолында қарсы күштер аз болмайды. Өзі шын жүрегімен сүйген асыл жары Жібекке қосылуы үшін Төлеген бірнеше кедергілерді жеңіп шығуға тиісті. Ең әуелі ол Шектіге екінші сапарында қарт әкесінің рұқсатынсыз аттанады. Ал ескі ұғымда атаның теріс батасын алу үлкен кедергі. Екінші, осы сапарында Төлеген алыс жолдың азабын басынан кешіруі қажет. Үшінші, Бекежан мен оның қарақшылары да Төлгенге мықты тосқауыл. Автордың топшылауынша түптеп келгенде Төлеген бар болғаны тек жалғыз жүрген жан ғана, себебі оны өз үй-іші де, бүкіл қоғам да қостамады. Ең ақыры Қос Оба көлі басында оққа ұшып жантапсырғалы жатқан кезінде мұңын шағып, ақтық сөзін айтарлық бірде-бір тірі жан таба алмай, бар өкінішін аспандағы алты қазға білдіреді.
Қазақтың ән өнері – сонау көне заманнан бері қалыптасқан халқымыздың асыл қазынасы, фольклордың музыкалық саласының бір тармағын құрайды.фольклор деген сөз ағылшын тілінен алынған. ол «халық даналығы, халық білімі, халықтың ауызша шығарған туындылары» деген мағынаны білдіреді. фольклор шығармалары халықтың әр дәуірдегі тұрмыс – салтымен, наным – сенімімен, күнделікті тіршілігімен тығыз байланыста туады. оларда өмірде болып өткеннің ғана емес, халықтың «осылай болса екен» деген арман, үміттері де бейнеленіп, табиғат, өмір құбылыстарына баға беріледі. ән – халықтың сүйіп айтатын, тыңдайтын, сан ғасырлық тарихы бар халық музыкасының ең бір бай арнасы болып табылыды. көне заманнан келе жатқан ән – күй туралы халықтың аузында қалыптасқан көптеген мақал – мәтелдер, аңыздар, жырлар осының айғағы. халықтың: «сөз күміс — ән алтын», «ел көркі – қыз, той көркі — ән», немесе «ән өмір ұзартады» деген асыл сөздері осы өнерге арналған. қазақтың ұлы ақыны абай да ән мен күйдің құдіретін жырлап: құлақтан кіріп, бойды алар жақсы ән мен тәтті күй. көңілге түрлі ой салар әнді сүйсең, менше сүй – деген. ән мен күй шыққан күн, туған айдай дала жұртының тал бесіктен жер бесікке түскенге дейінгі жан серігі болды. ауылдан ауылға ән айтып, күй тартып жүрген диуаналар, бақсылар, жыршылар, сал – серілер өз өнерін көрсетіп, халықтың көңілін көтерді, айт пен той – томалақ, түрлі ойын – сауық, отырыстардың көркі болды. ақын — әншілердің өнері халық арасында өте жоғары бағаланып, ақынның келген ауылы оған зор сый – құрмет көрсеткен. олардың аты аңыз — әңгімеге айналып, ауыздан – ауызға, ұрпақтан – ұрпаққа жетті.
Жалпы қазақ әдебиетінің зерттелуі де, жоғары дәрежелі оқу орындарында пән ретінде өтілуге тиісті материалдарды сұрыптауы да совет үкіметі кезінде, дәлірек айтсақ, 20-30 жылдардың бер жағында ғана қолға алынды. революцияға дейінгі шығыс халықтарының тұрмыс-салты, тарихы, тілі, әдебиетімен шұғылданушы орыс авторларының еңбектеріне көз жіберсек, олар қазақ ішінен өздері жинаған әдеби нұсқаларының бәрін ауыз әдебиеті сапында қарап, сол тұрғыдан бағалайтындықтарын көреміз. ол авторлардың жинаған, бастырған еңбектерінде xviii - xix ғасырлар әдебиеті тарихына жататын ақындардың аттары да, шығармалары да кездеседі. бірақ тарихи әдебиет өкілдерін ауыз әдебиетінен бөліп алып қарау байқалмайды. мысалы, в.в.радловтың «түрік рулары әдебиетінің нұсқалары» деп аталатын көп томды кітабының ііі томында (1870 ж.) жанақ пен түбек, орынбай мен шортанбай т.б. бар. тек хх ғасырдың бас кезінде «қырғыз поэзиясы туралы» деген в.н.белослюдовтың мақаласында ғана хіх-хх ғасырлардағы тарихи әдебиет, жазба әдебиеттерден ауыз әдебиетін бөле қарап, жазба әдебиеттің нағыз өкілдері кімдер екендіктері арнайы сөз болады.
Төлеген образы жаңа заман өкілі іспетті берілген. Оның басы ескіліктің шырмауынан мүлдем құтылып үлгерген жоқ. Кейде өзі сол ата-баба салтының кейбір сарқыншақтарын қолдайды да. Бұл ретте оның әмеңгерлікті қабылдауын мысалға келтіруге болар еді. Жайықтан шығар алдында Төлеген сүйген жары Жібекке «Егер де мен апатқа ұшырай қалсам, сені іздеп келетін Сансызбай деген қайның бар», — деп, күні бұрын өзінің тілегін, еркін білдіреді.Әрине, бұл Төлегенге оңай түспейді. Оған арманы, тілегі және мұратына жету жолында қарсы күштер аз болмайды. Өзі шын жүрегімен сүйген асыл жары Жібекке қосылуы үшін Төлеген бірнеше кедергілерді жеңіп шығуға тиісті. Ең әуелі ол Шектіге екінші сапарында қарт әкесінің рұқсатынсыз аттанады. Ал ескі ұғымда атаның теріс батасын алу үлкен кедергі. Екінші, осы сапарында Төлеген алыс жолдың азабын басынан кешіруі қажет. Үшінші, Бекежан мен оның қарақшылары да Төлгенге мықты тосқауыл. Автордың топшылауынша түптеп келгенде Төлеген бар болғаны тек жалғыз жүрген жан ғана, себебі оны өз үй-іші де, бүкіл қоғам да қостамады. Ең ақыры Қос Оба көлі басында оққа ұшып жантапсырғалы жатқан кезінде мұңын шағып, ақтық сөзін айтарлық бірде-бір тірі жан таба алмай, бар өкінішін аспандағы алты қазға білдіреді.
Объяснение: