Айтыс – халық мұрасы.
Әрбір халықтың өзіне тән салт – дәстүрлері, әдет – ғұрыптары, халық ауыз әдебиеті, мәдениеті, тәрбиелік ұстанымдары бар. Міне, осы асыл қазынамыз бізге ұрпақтан ұрпаққа сан ғасырлар бойы аманат ретінде ұласып, ұлттық болмысты жоғалтпай, өзгелерден ерекшелеп тұратын айна секілді. Бізде өз кезегімізде бұл құндылықтарды қастерлеп, келер ұрпаққа осы күйінде жеткізуіміз керек.
Ата дәстүрін ардақтау – қазақтың халық педагогикасының ұлттық ұжданы.
«Атадан бала тусайшы, ата жолын қусайшы» деп, халық атадан балаға мұра болып келе жатқан жақсы қасиеттерді келесі ұрпақтың бойына сіңіріп, ізгілікке тәрбиелейді.
Қазақ халқының екі жүзге жуық салт – дәстүрі, сенім – ырымдары, ұлттық ойындары бар, олардың әрқайсысының тәрбиелік те, танымдық та маңызы зор. Осы ретте айтыстың алар орны ерекше.
Айтыс – қазақ халқының ертеден қалыптасқан жыр жарысының бір түрі. Айтысқа суырып салма ақындар мен көркем сөз шеберлері қатысады. Айтыста ел басқарып отырған басшылардың кемшіліктері, сондай – ақ өмірдегі келеңсіздіктер ашық айтылады. Айта кететін бір жайт, айтыс бүгінгі күнге дейін жетіп, тәрбиелік мәнін жоғалтпаған жыр жарысы. «Атамұра – асыл қазына» демекші, осындай ұлттық дәстүр, ғұрыптарымызды сақтап, қастерлеуіміз қажет.
"Алу"
қалау рай :
алғым келеді , алсам ғой
ашық рай :
мен алдым
мен алудамын
мен аламын
бұйрық рай:
сен ал , ол алсың
шартты рай :
алса
"зерттеу"
қалау рай:
зерттегім келеді , зерттесем ғой
ашық рай:
мен зерттедім
мен зерттеудемін
мен зерттеймін
бұйрық рай:
сен зертте , ол зерттесің
шартты рай :
зерттесе
"жету"
қалау рай:
жеткім келеді, жетсем ғой
ашық рай:
мен жеттім
мен жетудемін
мен жетемін
бұйрық рай:
сен жет , ол жетсің
шартты рай :
жетсе
"еліктеу"
қалау рай :
еліктегім келеді, еліктесем ғой
ашық рай :
мен еліктедім
мен еліктеудемін
мен еліктеймін
шартты рай :
еліктесе
бұйрық рай :
елікте