Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Туы.
Ту – мемлекеттің егемендік пен біртұтастықты білдіретін басты рәміздерінің бірі. Ту ежелден елдің халқын біріктіру және оны белгілі бір мемлекеттік құрылымға сәйкестендіру міндетін атқарып келеді.
Тәуелсіз Қазақстанның Мемлекеттік туы ресми түрде 1992 жылы қабылданды. Оның авторы – белгілі суретші Шәкен Ниязбеков.
Қазақстан Республикасының Мемлекеттік туы – ортасында шұғылалы күн, оның астында қалықтап ұшқан қыран бейнеленген тік бұрышты көгілдір түсті мата. Тудың сабының тұсында тік жолақ түрінде ұлттық өрнек нақышталған. Күн, оның шұғыласы, қыран және ұлттық өрнек бейнесі алтын түстес. Тудың ені мен ұзындығының арақатынасы – 1:2
Геральдика дәстүрінде әрбір түс белгілі бір ұғымды танытады. Мәселен, аспандай көк түс адам бойындағы адалдық, тазалық, сенімділік, мінсіздік сияқты қасиеттерді білдіреді. Сонымен қатар, көк түс түркі мәдениетінде терең символдық мәнге ие. Ежелгі түркілер аспанды тәңір-атаға балаған, ал олардың көк туы арғы ата-бабаларға деген адалдықты бейнеледі. Қазақстанның Мемлекеттік туында ол ашық аспанды, бейбітшілікті, игілікті білдірсе, түстің біркелкілігі еліміздің тұтастығын меңзейді.
Геральдика қағидаттарына сәйкес, күн байлық пен молшылықты, өмірді және күш-қуатты бейнелейді. Сондықтан еліміздің туындағы күн шапағы дәулеттілік пен бақуаттылықтың символы – алтын масақ пішінінде берілген. Қазақстанның мемлекеттік атрибутикасында күннің бейнеленуі еліміздің жалпыадамзаттық құндылықтарды қастерлейтінін дәлелдейді және жас мемлекеттің жасампаздық күш-қуатын, серіктестік пен ынтымақтастық үшін әлемнің барлық еліне ашық екенін айғақтайды..
Қыран (бүркіт) бейнесі – көптеген халықтардың елтаңбалары мен туларында ерте кезден бері қолданылып келе жатқан басты геральдикалық атрибуттардың бірі. Бұл бейне әдетте биліктің, қырағылық пен мәрттіктің символы ретінде қабылданады. Күн астында қалықтаған бүркіт мемлекеттің қуат-күшін, оның егемендігі мен тәуелсіздігін, биік мақсаттар мен жарқын болашаққа деген ұмтылысын танытады. Бүркіт бейнесі еуразиялық көшпенділердің дүниетанымында айрықша орын алады және олардың түсінігінде бостандық пен адалдық, өрлік пен ерлік, қуат пен ниет тазалығы тәрізді ұғымдармен ұштасып жатады. Алтын бүркіт кескіні жас егемен мемлекеттің әлемдік өркениет биігіне деген ұмылысын көрсетеді.
Мемлекеттік тудың сабының тұсына тігінен ұзына бойына кескінделген ұлттық өрнектер – оның маңызды элементі. Қазақ ою-өрнектері – дүниені көркемдік тұрғыдан қабылдаудың халықтың эстетикалық талғамына сай келетін ерекше бір түрі. Түрлі формалар мен желілер үйлесімін танытатын өрнектер халықтың ішкі әлемін ашып көрсететін мәнерлі көркемдік құрал болып саналады. Тудың сабын жағалай салынған ұлттық өрнектер Қазақстан халқының мәдениеті мен дәстүрін символдық тұрғыда бейнелейді.
Материалдың толық нұсқасы
Сабақ: Қазақ әдебиеті
Мектеп: Бірінші мамыр жалпы орта білім беретін мектебі
Күні:
Мұғалімнің аты-жөні:Аманбаева А.А.
Сынып: 9
Қатысқандар: Қатыспағандар:
Сабақтың тақырыбы
Бұқар Қалқаманұлы «Ай,Абылай»
Осы сабақ арқылы жүзеге асатын оқу мақсаттары
Бұқар өмірі мен шығармаларын туралы білімдерін жүйелейді; «Ай,Абылай»өлеңінің негізгі идеясын аша отырып,жырау қолданған сөз айшықтарына,өлең құрылысына талдау жасайды.
Сабақ мақсаттары/ бағалау критерии
Барлық оқушылар орындай алады:
Бұқар өмірі мен шығармаларын біледі,«Ай,Абылай»өлеңінің
мазмұнын біледі және кейіпкерге мінездеме бере алады.
Оқушылардың көпшілігі орындай алады:
«Ай,Абылай»өлеңінің негізгі идеясын аша отырып,кейіпкер бейнесін ашуда өзіндік көзқарасын сыни тұрғыда жеткізеді.
Кейбір оқушылар орындай алады:
Жырау қолданған сөз айшықтарына,өлең құрылысына талдау жасайды.
Бағалау критерийлері
1.«Ай,Абылай» өлеңінің мазмұнын біледі;
2. Шығарма желісі бойынша кейіпкер бейнесін ашады;
3. Шығармаға компазициялық талдау жасайды;
4. Жырау қолданған сөз айшықтарына,өлең құрылысына талдау жасайды.
Тілдік мақсат
Оқушылар орындай алады: Бұқар өмірі мен шығармаларын біледі,«Ай,Абылай»өлеңінің мазмұнын біледі және кейіпкерге мінездеме бере алады. «Ай,Абылай»өлеңінің негізгі идеясын аша отырып,жырау қолданған сөз айшықтарына,өлең құрылысына талдау жасайды.
Пәнге қатысты сөздік қор мен терминдер: Сюжет,эпитет,
теңеу,метафора,
Диалог құруға / шығарма жазуға арналған пайдалы тіркестер:
Қабырғалы би-ықпалды ,күшті би
Парық-1)бір нәрсенің екінші нәрседен айырмасы,ерекшелігі;2) бір нәрсенің қадір-қасиеті,мән-жайы,жай-жапсары;3)белгілі бір істің байыбы,пайымы;4)белгілі бір затқа тән баға,құн.
Парасаттылық-адамға тән байыптылық,байсалдылық.
Азғындық-теріс жолға түсіп,бұзылғандық.
Құндылықтар
Оқушыларды шыншылдыққа,адалдыққа тәрбиелеу .
Пәнаралық байланыс
Қазақстан тарихы
АКТ-ны қолдану дағдылары:
Бейнежазба
Алдыңғы оқу:
Жыраулар поэзиясы, Жиембет жырау
Жоспар
Жоспарланған уақыт
Жоспарланған жаттығу түрлері
Дерек көздер
Басы
5 минут
Оқушылар«Қос шеңберге» тұрып бір-біріне жақсы көңіл-күй тілейді,осы әдіспен үй тапсырмасы сұралады және топқа бөлемін.
Үй тапсырмасы бойынша қойылатын сұрақтар.
-- Жиембет жырау қай ханның тұсында өмір сүрген?
--Жиембет жыраудың толғауларының негізгі сарына не?
-- Жиембет жырау толғауынан үзіндіні жатқа оқу.
«Қос шеңбер»әдісі
Ортасы
5 минут
10 минут
10-минут
-- Бұқар жырау есімін атағанда не ойлайсың?
-- Оның ақындығынан басқа тағы қай қырынан танисың?
Ал ,балалар,біздің бүгінгі тақырыбымыз не екен?
1. Бұқар Қалқаманұлы «Ай,Абылай»
Бұқар жырау Қалқаманұлы –қазақтың ұлы жырауы, ХVІІІ ғасырда жоңғар басқыншыларына қарсы қазақтың азаттық соғысын бастаушысы әрі ұйымдастырушысы,атақты Абылай ханның ақылшысы.Сөйлегенде көмейі бүлкілдеп, аузынан тек өлең сөз төгілетіндіктен, «көмекей әулие»атанған.
Кезінде арғын руының қабырғалы,беделді билерінің бірі болған;өмірінің біраз шағын хан сарайының-Абылайдың маңында өткізіп,ел басқару ісіне белсене қатысқан.Ол Абылайдың ақылшысы,қателігін түзеп отырар данасы,ел мен ханды қосқан дәнекері болған.Бұқар жырау мұраларының ішінде өз заманын ,сол кездегі кейбір тарихи шындықтарды бейнелейтін толғау-жырлар мен шешендік нақыл сөздері аз емес.