Ұстазымыздың көмегімен Қазтуғанның «Қарғабойлы Қазтуған» атануының себебін іздестірейік.
Жазылым тапсырмалары
1. Қазтуған жыраудың «Қайран да менің Еділім!» толғауын (Б.Тілеухановтың орын-
дауында) тыңдап, «Мен – Қарғабойлы Қазтуған» атты тақырыпта шағын мінездеме-
шығарма жазайық.
2. Жыраулардың қазақ тарихындағы орны қандай? Жырдың мазмұнына сүйеніп әдеби
эссе жазайық.
3. «Қазтуғанның қонысымен қоштасуы» жыры негізінде жұбымызбен бірлесіп, «Қазтуған
жырау» және «Оқырман» кейпіне ене отырып, үлгіге сәйкес сұхбат жасайық. Үлгі:
Оқырман: - Сіздің жырыңызда кездесетін «Ноғайлы-қазақ жұртымның...» деген
жолдардағы ноғайлы деген кімдер?
Қазтуған жырау: - Бұл уақытта қазақ пен ноғай халқының тамыры бір болғаны бел-
гілі. Сондықтан олардың кескін-келбеті мен мінез-құлқы да, әдет-ғұрпы
мен тұрмысы да, ішкен асы мен киген киімі де, сөзі де мксас болған.
Шоқан Уәлиханов ноғай мен қазақты туысқан халықтар деп аттаған.
34
Шәкәрім шығармашылығы ауқымының кеңдігімен ерекшеленеді, ол үшін қуаныштың себептері де, терең трагизм де тән. Ақын өмірдің шынайы суреттерін, туған табиғатының сұлулығын жырлады, 19 ғасырдың аяғы — 20 ғасырдың басындағы қазақ болмысының оқиғалары мен құбылыстарына қызу үн қосты.
Шәкәрім бай әдеби мұра қалдырды. Тірегі туындылар 1878 бойынша 1904 жылдары шықты жекелеген кітаптар. Сонымен қатар, ол 20-дан астам ән шығарды. Ол өлеңдердің де, музыканың да авторы.
Шәкәрім қазан айына дейінгі қазақ әдебиетінің ең танымал авторларының бірі болды. Оның 1912 жылы Семейде үш кітаппен жарық көрген "Қазақ айнасы" (Қазақ айнасы) жинағы," Қалқаман-Мамыр "және" Еңлік-Кебек "поэмалары өшпес даңқ әкелді және оның қазақ әдебиеті тарихындағы орнын анықтады. Бұдан басқа Шәкәрім "Лейли мен Меджнун", "Нартайлақ пен Айсұлу", "Қодардың өлімі", "Дума", "ұмытылған өмір" поэмаларын, "Әділ мен Мария" романын, "раушан бағы" әңгімелер жинағын (Байшешек бақшасы), көптеген ертегілер, афоризмдер, жұмбақтар, Философиялық лирика және т. б. шығармалар жазды. Шәкәрім әлем әдебиетінің сюжеттеріне де тоқталды. Ол Американдық жазушы Г.Бичер-Стоудың әйгілі романын, Лев Толстойдың әңгімелерін, А. С. Пушкиннің "Дубровский" және "боран" шығармаларын поэтикалық аудармада аударған.