Орхон-Енисей ескерткіштері алғаш Орхон өзеніні бойынан (Екінші түркі қағандығы кезі) табылды, кейін Енисей өзенінің жоғарғы ағысында (Қырғыз қағандығы). Кейде руник жазбасы дейді, алман руналарынынан жанасым тауып (кейбір нышандар кескіні дәл келіп тұр, дауысты мағынасы да жақын). Азиялық түркі руналары соғды жазуының негізінде VIII ғ. бұрын жасалған деп есептеледі. Оның әліпбиінде 40-қа жуық графема бар. Көне түркі руника жазуы ерекшелігі - онда негізгі велярлық және палаталдық дауыссыздарға арналған бірнеше жұп дербес әріптер бар. Көне түркі руника жазуы жұмбағын 1893 жылы В. Томсен шешкен. Орхон ескерткіштерінің тұңғыш тәржімаларын 1894 жылы В.В. Радлов жасаған
Гүлсім көшеде келе жатты. Кенет ол телефонына келген кездейсоқ қоңырауды көрді.Тексеріп қарамақшы болды бірақ сөндірулі қалды.Ол ұзақ соққан қоңырауды байқамаи қалған болу керек.Ол мəн бермей дүкеннен қымбат бəліш сатып алды.Мектептен шаршап шыққан ол көше орындығына отырды.Гүлсім көбіне арзан заттар алатын. Бірақ бүгін ақшасына қарай алды.Сосын ол əлгі қоңырауды қайта қараса анасынан келген екен. Сол кезде оның анасына кеш келетінін ескертпегені есіне түсті. Гүлсім орнынан тұрып асыға үйіне кетті.
