Әже - баланың әкесінің, сондай-ақ, анасының шешесін атайтын, туыстық қатынасты білдіретін атау. Одан арғылары үлкен әже немесе ұлы әже деп аталады.[1]
Қазақ отбасындағы әже орны ерекше әрі қадірлі. Әже - отбасының ғана емес, әулеттің де ұйытқысы, ағайын- абысындардың бірлігін, татулығын сақтайтын сыйлы анасы, кейінгі жастардың, келіндердің тәрбиешісі әрі ақылгөйі Қазақ қоғамында әдетте жас отау иелерінің тұңғыш баласын әжесі бауырына салады. Бала ата-әженің кенжесі саналып, немерені әжесі тәрбиелеп, бағып-қағады. Әже мен немере арасындағы туыстық байланыс өте нәзік әрі берік. Балажан қазақ үшін ата мен әжеге жас сәби жай ғана ермек емес, тәрбиеленуші ерекше субъект. Тарихта күллі рулы елге ана болып саналған Айпара әже, Домалақ ене, Зере, Айғаным секілді әжелердің бейнесі аңыз-әңгімелерде, әдеби шығармаларда сомдалған.
Қариясы бар үйдің қазынасы бар,-деп бекер айтылмаған. Менің отбасым- үлкен отбасы. Отбасының тірегі атам мен әжем. Мен әжем туралы айтпақпын. Менің әжем отбасының ұйытқысы, ақылшысы, өте мейірімді жан. Атамның өзі көп істерді әжеммен ақылдасады. Әжем ешқашан дауыс көтеріп, айқайламайды, жәй ғана ақылын айтып, дұрыс істемеген істерімізді жөнге салады. Әжем салт-дәстүрді, мақал- мәтелдерді көп біледі. Қажет жағдайда сол мақал-мәтелдерді орнымен қолданып, мағынасын түсіндіреді. Әжем ою-өрнек салып кілем тоқиды. Қолын тігін тігу, тоқу бәрі келеді. Біз анам екеуміздің әжемнен үйренгеніміз көп, ал үйренеріміз одан да көп. Әжетайыма көр рахмет.
Объяснение:
Тойбастар — қыз ұзату, үйлену, т.б. тойларда айтылатын өлең түрі. Үйлену той күні жігіттер мен қыз-келіншектер жиналып кешін өткізеді. Сол кеште жастар жағы әр түрлі ұлттық ойындар ойнап, көңіл көтеріп өлең айтады. Тойбастар әні айтылады. Тойбастардың мазмұн-мақсаты той иесін мадақтап, отбасы құрғалы отырған екі жасқа игі тілек, бата, ақыл-кеңестер айту. Айтушының қабілетіне қарай жаттанды өлең түрінде де, жанынан шығарылып та айтыла береді. Өлең құрылысы, ұйқасы көбінесе қара өлең, жыр үлгісінде келеді. Тойбастар шілдехана, сүндетке отырғызу тойларында, үй-ішінің, ауылдың, қаланың басқа қуаныш-қызықтарында айтылады.