Сабақтың тақырыбы: Жол және сигнал белгілері.Этимология. 1-тапсырма:Мәтінді оқы және аудар.Прочитай текст и переведи.
Алғашқы бағдаршам теміржол бойында пайда болды. Оны ойлап тапқан адамның есімі тарихта сақталмаған. Ал оны көше қозғалысына ыңғайлап, қайта жасаған ағылшынның инженер-механигі Д. Найт болатын. Ол 1868 жылы Лондондағы парламент үйінің алдына бағдаршам орнатты. Алдымен түрлі-түсті сигналдар қайыс берілістің көмегі арқылы өзгертіліп отырды.
Бағдаршамдарда жасыл, сары, қызыл және ақ-ай түстерінің жарық сигналдары қолданылады.Мақсатына байланысты бағдаршам дөңгелек, жебе (жебе), жаяу жүргіншінің немесе велосипедтің силуэті түрінде және X тәрізді болуы мүмкін.
-Дөңгелек сигналдары бар бағдаршамдарда жасыл дөңгелек сигнал деңгейінде орналасқан жасыл көрсеткі (көрсеткілер) түріндегі сигналдары бар бір немесе екі қосымша секция болуы мүмкін.
-Теміржол өткелінде орналасқан дөңгелек ақ түсті ай жыпылықтайтын жарық көлік құралдарын өткелден өткізуге мүмкіндік береді. Жыпылықтайтын ақ-қызыл және қызыл сигналдар сөнген кезде, көзге көрінетін жерде өткелге жақындаған пойыз (локомотив, вагон) болмаса, қозғалысқа жол беріледі.
-Теміржол өткелдерінде қызыл жыпылықтайтын бағдаршаммен бір уақытта дыбыстық сигнал берілуі мүмкін, бұл қосымша жол пайдаланушыларға өткел арқылы қозғалуға тыйым салу туралы хабарлайды.
-Бағдаршамдар қозғалыс бағыты бойынша оң жақта немесе олар қоршаған жол осінің үстіне орнатылады. Қоршау және жолмен дұрыс жүріп келе жатпаған поездар үшін өтпелердің алдындағы аралықтарда орнатылатын оларды ескерту бағдаршамдары қозғалыс бағыты бойынша сол жақта орналасады.
-Бағдаршамдарды оң жақта орнату үшін габариттер болмаған жағдайларда.
2-тапсырма. Мәтін бойынша 3 сұрақ құрастыр.Составить 3 вопроса по тексту.
Грамматикалық тақырып – Көшір.Спиши.
ЭТИМОЛОГИЯ (грек. Etymos – ақиқат, шындық және logos – ілім – тілі білімінің жеке сөздердің немесе морфемалардың шыгу төркінін, тарихын зерттейтін саласы.
Сөздің я морфеманың шығу тегі, тарихы. Бұл күнде алғашқы қалпы, мағынасы ұмытылған немесе өзгеріске көп ұшыраған сөздер сыры этимологиялық зерттеулер арқылы анықталады. Мысалы, тіліміздегі «жолдас-жора», «бала-шаға» деген қос сөздердің соңғы сыңарлары («жора», «шаға») түсініксіз. Ал бұл сөздерді этимология тұрғысынан қарастырсақ, «жора» —қырғызша «жолдас», «шаға» — азербайжан, түрікмен тілдерінде «бала» деген ұғымды білдіреді. Этимологиялық зерттеулер тарих, этнография, архиология, ономастика, топонимика, т.б. ғылымдармен ұштастырыла жүргізіледі. Бір сөздің этимологиясын әр жақты анықтау үшін генелиологиялық, фонетикалық, морфологиялық, семантикалық, этимологиялық принциптер қолданылады. Кейде, кейбір сөздің магынасын жете білмегендіктен немесе оны өзінше топшылап түсіндіруден я болмаса бұрмалап айтудан «халықтық» («жалған») этимологиясы жасалады, (экскаватор – іске батыр: бульвар – гульбар: поликлиника – полуклиника т.б.).
