Мына сөйлемдердегі көп нүктенің орнына тұйық етістікті қойып жазу: Тапсырманы уақытында...керек. Мектепте және үйде тәртіп ...керек. Үлкендерді ...сыйлау керек. Мәдениетті ...керек.
Жарақаттанғандарға алғашқы дәрігерлік жәрдем көрсету жарақаттанған жерді тазалап, оны ластамаудан басталады. Мүмкіндігінше жарақаттанған жердегі киімдерді шешіп немесе жыртып тастап тазартуға болады. Жарақатты асқындырып алмау үшін оның айналасын жуып, қолда бар дәрі-дәрмекті пайдалану керек. Сүйек сынған болса, оны қозғалтпай қатты заттарды пайдалана отырып, таңып тастауды ұмытпағаны жөн. Таңып байлау жарақаттың түріне, оның орналасқан жеріне байланысты. Адам ес-түсінен ажырағанмен, оның жүрегі әлсіз соғып тұрғанын, өкпенің тыныс алуын байқауға болады. Мұның бәрінде тыныс алу жиілейді немесе баяулайды, кейде тіпті тоқтап қалуы да мүмкін. Мұндайда қан қысымы төмендеп, жоғары көрсеткіші 80-90, төменгісі 0-ге түсіп кетеді. Тері бозарып, денеден мұздай тер шығады. Көздің қарашығы үлкейіп, қараңғы мен жарыққа ешқандай жауап әрекеті байқалмайды. Денесі біртіндеп мұздап, жүрек соғуы мен тыныс алуының тоқтауына әкеліп соқтырады. Клиникалық өлім кезінде тез арада жедел медициналық жәрдем көрсетілмесе, ол биологиялық өлімге ұласып кетуі мүмкін. Мұндайда жүрекке сырттай массаж жасау және қолдан тыныс алдыру жүйесіне көшкен жөн. Ол үшін «ауыздан ауызға» ауа үрлеу, алақанды жүрек тұсына қойып, 5-6 рет кеудені қатты қысу керек. Жүрекке сырттай 5-6 массаж жасаудан кейін 1 рет өкпеге ауызбен үрлеген дұрыс.Осылайша алғашқы тыныс алғанша және жүрек соққанша медициналық жәрдем жалғасқаны жөн.
Қандай да болмасын коғам тәртіпті қажет етеді, оған мүдделі болады. Сондықтан да тәртіп орнауға тиіс. Ал тәртіптің бастауы — әдеп. Өйткені әдебі жоқ қоғамда тәртіптің орнауы екі талай. Ал, тәртібі жоқ қоғамның ыдырамауы да мүмкін емес. Сол себепті де "Адам әдепті болуға тиіс" деген сөз тәртіпті болуы керек дегенді де ұқгырады. Өйткені тәртіп — әдептің бір түрі. Қоғамдағы ең бағалы адам — әдепті адам. Әдепті адамдар - коғамның баға жетпес байлығы, әрі мәртебесі. Қай қоғамда әдеп жоғары қойылса, сол қоғамның абыройы жоғары, түрмысы да бақуатты болады. Бір адамның қандай да бір әдепсіздік ісі міндетті түрде айналасына күйедей жүғып, қоғамға зор зиянын келтіреді. Халыктың: "Бір қарын майды бір күмалақ шірітеді",- дейтіні сондықтан болса керек. Әдеп белгілі бір коғамның рухани кажеттігі негізінде пайда болып, өзіндік белгілері, сипаттары арқылы сол қоғамды құрайтын адамдарды біріктірудің куатты құралы қызметін атқарады. Демек, әдеп - қоғамдағы келісімді іс-қимылды ажарландыратын тетік, адамдар арасын адамгершілік негізде байланыстыратын қоғамдық. құрал. Сондыктан да адамның әдептілігі оның адамдар арасындағы жүріс-тұрысынан, басқалармен қарым-қатынасынан көрінеді. Халық: "Жақсы-жақсы дерсің, ісің түссе білерсің",— деп бекерге айтпаған ғой. Әдептілік заңы салтанат құрған қоғамның абыройы жоғары, тұрмысы сәнді, тіршілігі шуақты болмақ.
1 орындау
2 сақтау
3 құрметтеп
4 жүру
5 қатысу