Ескендір поэмасы — Абайдың гуманистік көзқарасын тереңірек танытатын елеулі сюжетті туындысы.
Поэмада Шығыста Ескендір Зұлқарнайын деген атпен белгілі, Еуропада Александр Македонский аталатын ежелгі грек қолбасшысының өмірі жайында аңыз жазылған. Ескендірді Еуропа ақындары да, Шығыстың Фирдоуси, Низами, Әлішер Науаи, Жәми сияқты ұлы ақындары да жырларына косқан. Абай бұл тақырыпты ескі үлгінің ешқайсысын алмай, өзінше жырлаған. Ақын Ескендірдің өмірбаяндық деректерін дәл келтіреді де, оның дүние жүзін жаулап алмақ болған шапқыншылық саясатын сынауға ауысады. Соған орай поэмаға жас кезінде Ескендірдің тәрбиешісі болған ұлы философ-гуманист Аристотельді кіргізеді. Әңгімеде жауыздыққа жетелейтін тойымсыздық екенін көрсете келіп, әділдік, даналықты соған қарсы қояды. Қақпа мен адамның көз сүйегін символ ретінде алады да, ол жұмбақтарды ақылға шештіреді.
Туған елге, жерге деген сүйіспеншілік отбасында қалыптасып, сол жерден бастау алатыны шындық. Жанұяда біз әлеуметпен қарым-қатынас жасайтын алғашқы дағдылар пайда болады. Әпесхан әулетінің де өздерінің кішігірім тарихы бар. Красный яр ауылының Нұрлы көш кентінде тұратын көпбалалы отбасы тарихи отаны Қазақстанға Қытай халық Республикасынан көшіп келген. Бүгінде елге оралғалы ата дәстүрді жаңғырта отырып, қолөнер ісімен айланысып келеді.Отбасы- мемлекеттің дұрыс қалыптасуының ең басты тірегі. Туған жерге қайтып келген қандастарымыз ел еншісіне зор үлестерін қосуда. «Отан - отбасынан басталады» деген аталы сөздің мән-мағынасы осыдан-ақ байқалады.