Үндестік заңы дегеніміз – сөз ішіндегі дыбыстардың бір-бірімен үндесіп,біркелкі болып қолданылуы.Үндестік заңының 2 түрі бар:буын үндестігі және дыбыс үндестігі.
1) Буын үндестігі – сөз ішіндегі дауысты дыбыстардың бірыңғай жуан не жіңішке болып үндесуі.Түркі тілдері,оның ішінде қазақ тілі буын үндестігіне негізделеді,яғни қазақтың төл сөздері не бірыңғай жуан не бірыңғай жіңішке болып келеді.
Мынадай сөздерде:
1.қос сөздерде (аман-есен,асты-үсті т.б.)
2.біріккен сөздерде (шекара, ба з,кәсіпорын т.б) буын үндестігі сақталмайды.
Буын үндестігі сөз бен қосымша арасыңда да сақталады,яғни сөзге жалғанатын қосымша сөздің соңғы буынының жуан-жіңішкелігіне қарай жуан не жіңішке жалғанады.Мысалы:тас-қа (тас-ке емес),үй-лер (үй-лар емес),құс-ты (құс-ті емес) т.б.
Буын үндестігіне бағынбайтын қосымшалармен қатар (-мен,-бен,-пен,-нікі,-дікі,-тікі,-паз,-қор,-қой т.б.),кірме сөздерде де буын үндестігіне бағынбайтын жағдайлар болады (кітап,алгебра,цехтан,рульді т.б.).
2) Дыбыс үндестігі дегеніміз – қатар келген екі дыбыстың бір-біріне ықпал етіп үндесуі.Оның 3 түрі бар: ілгерінді ықпал, кейінді ықпал, тоғыспалы ықпал.
1.Ілгерінді ықпал – қатар келген екі дыбыстың алдыңғысының соңғысына әсер етуі.Мысалы:қаш-са (қашша),көзқарас (көзғарас),ақ балық (ақ палық) т.б.
2.Кейінді ықпал – қатар келген екі дыбыстың соңғысының өзінен бұрынғы дыбысқа әсер етуі.Мысалы:бас+шы (башшы), Есенгелді (Есеңгелді),он бес (ом бес) т.б.
3.Тоғыспалы ықпал – қатар келген екі дыбыстың бір-біріне ілгерінді-кейінді ықпал етіп, екеуінің де өзгеріске ұшырауы.Мысалы:Досжан (Дошшан),Жиенқұл (Жиеңғұл),тас жол (ташшол) т.б.
- Сәлем.
- Сәлем.
- Сен анау жердегі тактайшадағы жазылып тұрғанды оқыдың ба? «Біз - Егеменді еліміздің ертеңіміз» деп жазылып тұр екен.
- Иә, оқыдым не үшін сұрадың?
- Егеменді еліміздің ертеңі болу үшін не істеу керек деп сұрайын деген едім.
- Біз еліміздің бірлігін нығайтуымыз керек. Және де елімізді көркейтуге ат салысуымыз қажет. Бұл нәрселерді жасау үшін сен еңбексүйгіш, білімді, зерек, ізденгіш болуың керек.
- Түсіндім саған рахмет. Және қай жылдар өте ерекше болды?
- 1993 жылды айтуға болады. 1993 жылы төл теңгенің тұғырға мінген жылы. Және де Қазақстанның тұңғыш конституциясы қабылданған жыл. Енді 2005 жылды айтып берейін. 2005 жылы Қазақстанның экономикалық‑әлеуметтік дамуы қарқынды қалыпқа түсіп, сыртқы сауда байланысы жанданды. Айта берсек көп. Қалғанын кейін асықпай отырып айтып беремін. Мен асығып тұр едім.
- Саған үлкен рахмет. Баратын жеріңнен қалма. Сау бол.
- Сау бол. Келесі кездескенше.