Термин мәселесі – күн тәртібінде тұрған, өзектілігін жоймайтын тақырыптардың бірі. Әсіресе олардың бірізділігі, шет тілінен аударылуы сияқты мәселелер әлі күнге дейін шешімін тапқан жоқ. Елімізде тіл мамандарының, ғалымдарымыздың терминдердің қалыптасуы жайлы түрлі зерттеу жұмыстары жоқ емес, бар. Бірақ сол жұмыстар бір жүйеге келтірілсе, әлі де тереңірек зерттеле түссе деген тілек басым. Өйткені термин – тілімізбен бірге дамып, үздіксіз қозғалыста болатын тірі ағза іспетті.
Еліміз тәуелсіздік алған жылдары орыс тіліндегі көптеген термин-сөздер жаппай қазақ тіліне аударылды. Бұл мәселеге қатысты Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев Қазақстан халқына биылғы Жолдауында: «Егер біз қазақ тілі ғұмырлы болсын десек, оны жөнсіз терминологиямен қиындатпай, қазіргі заманға лайықтауымыз қажет» деді. Сәтсіз аудармаларды негіздеу тәсілдерін қайта қарастырып, терминология тұрғысынан қазақ тілін халықаралық деңгейге жақындату керектігін айтты.
Академик Ә.Қайдар аталған мәселеге қатысты: «Терминнің бәрі – сөз, ал сөздің бәрі – термин емес» депті. Айтса, айтқандай, бір жылдары «балкон» сөзі – «қылтима», «фонтан» – «шаптырма» болып аударылды. Бірақ бұл аудармалар таразыға салынып, Мемлекеттік Терминология коммиссиясында бекітілмеді. Осы жерде айта кететін мәселе – бұрыннан шет тілінен еніп, құлағымызға сіңісті, тілімізге жатық болып кеткен, айтуға жеңіл сөздердің бәрін бірдей аудара бермеген жөн. Мысалы, «наркотик» – «есірткі» деп аударылып, бекітілді. Ал емдеу орталығы – наркодиспансердің атауы сол күйінде қалдырылды. Оны қазақшалағанмен, дыбысталуы жағынан құлаққа ерсі естіліп қана қоймай, мағынасы жағынан да қораш болатын еді.
Жалпы термин жасау тарихының әріден, яғни Ахмет Байтұрсынұлы, Халел Досмұхамедұлы, Телжан Шонанұлы тәрізді ағартушы ғалымдарымыз өмір сүрген кезеңнен бастау алатыны белгілі. Тіл ғылымы саласындағы терминология дамуының әр кезеңінде шет тілдерден енген сөздерге көзқарас пен ұстаным әртүрлі болды. Менің ойымша, қазақ терминологиясы саласының дамуын үш кезеңге бөліп қарауға болады: біріншісі – 1920-1990 жылдар аралығы, екіншісі – 1990-2015 жылдар және үшіншісі – 2015 жылдан қазіргі кезге дейінгі кезең. Бірінші кезең негізінен лингвист ғалым Ахмет Байтұрсынұлы жасаған терминдер жүйесінен тұрады. Бұл жолда Х.Досмұхамедұлы, Н.Төреқұлұлы сынды қоғам қайраткерлерінің терминжасамға қосқан үлестері орасан зор.
Бала кезімде әжемнің «август» айын «ағұс», «профессор» сөзін – «пропесұр» дейтініне таңғалатынмын. Бәлкім, орыс тілінен енген сөздерге тілі келмейтін шығар деп ойлайтынмын. Жақында Астана қаласындағы Мемлекеттік архивте энциклопедист-ғалым Телжан Шонанұлының жазбаларына көз жүгірте отырып, ойымның мүлде қате болғанына көзім жетті. Ғалымның жиырмасыншы жылдары ба з бетінде жарияланған мақалалары мен жазған еңбектерінде «август» – «ағұс», «география» – «жағрапыйа», «трактор» – «тырактұр», «агроном» – «ағыраном», «фосфор» – «поспұр», «профессор» – «пропесұр», «сепаратор» – «сепаратұр» деп жазылыпты. Зерттеу материалдарына сүйенсек, ол кезде Алаш зиялылары қазақ тілінің табиғатына жат сөздерді ғана өзгеріссіз, сол күйінде алуды көздеген. Мысалы, Т.Шонанұлы өз еңбектерінде терминдерді қазақ тілінің дыбыстық заңдылығына, ерекшелігіне қарай жасау керектігіне баса назар аударған. Өз әріптестерін термин жасауда қазақ тілінің заңдылығын сақтауға, тілдің өзіндік табиғатына, ерекшелігіне аса мән беруге, қазақ тіліне жат нәрсені таңбауға шақырған.
Тіл мамандарының уәжіне сүйенсек, «тіліміздегі терминдердің 70-80 пайызы қазақтың төл сөздері болуы керек те, қалған 20-30 пайызы кірме сөздер болуы қажет». Ал осы 20-30 пайыз бөтен сөздер тіліміздің табиғатын, құрамын, құрылысын бұза алмайды екен.
Дәрежесі психолог, олар не істей алатынын әбден әлсіз идеясын алу туралы ойланып кім көптеген. психологиялық білімді қолдану түрлі салаларындағы жиі бастығы абзал. бірақ қшада психолог жұмыс төтенше жағдайларда шұғыл психологиялық көмек көрсету үшін жұмыстан түбегейлі өзгеше. сондықтан, тіпті психологиялық білім беру сатысында, қажетті қызметті анықтау және психолог және онда жұмыс істей алады айналысатын болады, бұл туралы жақсы білу үшін болып табылады. психологтар көптеген олар жасауға келеді дәл таба бұрын кәсіптер түрлі көріңіз керек. біреулер ол психологиялық тренинг айналысуға келеді түсіну бұрын, қшаға немесе сенім телефонына арналған, мектепте жұмыс арқылы өтеді. біреулер жетім және отбасы психологиялық оңалту жұмыс істеу оның призвание табады. біреулер бұл оның жолы басынан бастап біледі - бұл оның кабинетінің жеке психологиялық тәжірибе болып табылады. біреулер зерттеу бағытын таңдайды. барлығы осы направления өте әр түрлі. олардың әрқайсысы әр түрлі біліктілік, дағды және тәжірибе талап етеді. басы ғана - диплом психолог алу. ол қпен тәжірибе жинақтау, күш қолдану аясын таңдауға және қажет «, үйренуге үйренуге және қайта үйренеді.» жақсы психолог жұмыс қалған болады. ол бір өздерін бақылауға және басқа да қарым-қатынас тиімді қалай неге бақытты немесе бақытсыз басқа, ақаулары, неге ұмтылады психолог, , егер осы жолды ұстай емес, неге туралы қызықты сұрақтарға жауап іздейді. мамандығы психолог салыстырмалы жақында пайда болды. бұл мен әдістерін және психология ғылым мазмұны бойынша көптеген қате және жалған ақпарат. оның жұмысының тақырыбы психикасының және ақыл оның мемлекеттік, ішкі тыныштық. психолог сөздің түпнұсқа мағынасында, емдеуге, сондай-ақ екі өзіне және оған айналасындағы , үйлесімділік іздеген көмектеседі емес. психология - зерттеулер соңды заскучала емес екенін өте қызықты ғылым. психолог барлық уақытта жетілдіру, ол біледі және, үйренуге ерекше әдебиетті оқып, өз зерттеумен айналысатын әріптестерімен, кездесуге жақсы көреді мен осы қызықты жұмыс болып табылады деп ойлаймын!
Менің туған жерім- егеменді қазақстан менің туып өскен жерім - егеменді қазақстан. қазақстанның байлығы өте көп және қазынаға бай ел. біздің еліміздің табиғаты өте сұлу. биік-биік асқар тау, мөп-мөлдір көлдер, неше түрлі өсімдіктер мен дәрілік қасиеті бар шөптер өседі. қазақстан жерінде аңдар мен құстар, не ше түрлі жануарлар жасайды. сол жерде біздің ата-, батырларымыз, ақындарымыз, ғалымдарымыз туып өскен. қазақстандай жері шұрайлы, шөбі шүйгін өлкені мен әрқашан да мақтан тұтамын.қазақстанның кең даласындай байтақ дала еш жерде жоқ шығар. «отаның-алтын бесігің», «отаны жоқтық – нағыз жоқтық»- деп дана халқымыз бекер айтпаған. өз отанын сүю, өз ана тілін ардақтау - әрбір азаматтың бірінші міндеті. ал біздің халқымызда атамекенді ардақтау сезімі өте терең деп ойлаймын. халқымыздың басынан қандай қиын кезеңдер өткенде де ата- елімізді сыртқы жаудан қорғай білген. өз елі үшін жанын да, барын да аямаған. халқымыздың осы бір қасиеті жанымызға ана сүтімен тарап, ана тілімен дарып, ақ нанымен бекуі тиіс. өйткені отан біз үшін оттан да ыстық.
Термин мәселесі – күн тәртібінде тұрған, өзектілігін жоймайтын тақырыптардың бірі. Әсіресе олардың бірізділігі, шет тілінен аударылуы сияқты мәселелер әлі күнге дейін шешімін тапқан жоқ. Елімізде тіл мамандарының, ғалымдарымыздың терминдердің қалыптасуы жайлы түрлі зерттеу жұмыстары жоқ емес, бар. Бірақ сол жұмыстар бір жүйеге келтірілсе, әлі де тереңірек зерттеле түссе деген тілек басым. Өйткені термин – тілімізбен бірге дамып, үздіксіз қозғалыста болатын тірі ағза іспетті.
Еліміз тәуелсіздік алған жылдары орыс тіліндегі көптеген термин-сөздер жаппай қазақ тіліне аударылды. Бұл мәселеге қатысты Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев Қазақстан халқына биылғы Жолдауында: «Егер біз қазақ тілі ғұмырлы болсын десек, оны жөнсіз терминологиямен қиындатпай, қазіргі заманға лайықтауымыз қажет» деді. Сәтсіз аудармаларды негіздеу тәсілдерін қайта қарастырып, терминология тұрғысынан қазақ тілін халықаралық деңгейге жақындату керектігін айтты.
Академик Ә.Қайдар аталған мәселеге қатысты: «Терминнің бәрі – сөз, ал сөздің бәрі – термин емес» депті. Айтса, айтқандай, бір жылдары «балкон» сөзі – «қылтима», «фонтан» – «шаптырма» болып аударылды. Бірақ бұл аудармалар таразыға салынып, Мемлекеттік Терминология коммиссиясында бекітілмеді. Осы жерде айта кететін мәселе – бұрыннан шет тілінен еніп, құлағымызға сіңісті, тілімізге жатық болып кеткен, айтуға жеңіл сөздердің бәрін бірдей аудара бермеген жөн. Мысалы, «наркотик» – «есірткі» деп аударылып, бекітілді. Ал емдеу орталығы – наркодиспансердің атауы сол күйінде қалдырылды. Оны қазақшалағанмен, дыбысталуы жағынан құлаққа ерсі естіліп қана қоймай, мағынасы жағынан да қораш болатын еді.
Жалпы термин жасау тарихының әріден, яғни Ахмет Байтұрсынұлы, Халел Досмұхамедұлы, Телжан Шонанұлы тәрізді ағартушы ғалымдарымыз өмір сүрген кезеңнен бастау алатыны белгілі. Тіл ғылымы саласындағы терминология дамуының әр кезеңінде шет тілдерден енген сөздерге көзқарас пен ұстаным әртүрлі болды. Менің ойымша, қазақ терминологиясы саласының дамуын үш кезеңге бөліп қарауға болады: біріншісі – 1920-1990 жылдар аралығы, екіншісі – 1990-2015 жылдар және үшіншісі – 2015 жылдан қазіргі кезге дейінгі кезең. Бірінші кезең негізінен лингвист ғалым Ахмет Байтұрсынұлы жасаған терминдер жүйесінен тұрады. Бұл жолда Х.Досмұхамедұлы, Н.Төреқұлұлы сынды қоғам қайраткерлерінің терминжасамға қосқан үлестері орасан зор.
Бала кезімде әжемнің «август» айын «ағұс», «профессор» сөзін – «пропесұр» дейтініне таңғалатынмын. Бәлкім, орыс тілінен енген сөздерге тілі келмейтін шығар деп ойлайтынмын. Жақында Астана қаласындағы Мемлекеттік архивте энциклопедист-ғалым Телжан Шонанұлының жазбаларына көз жүгірте отырып, ойымның мүлде қате болғанына көзім жетті. Ғалымның жиырмасыншы жылдары ба з бетінде жарияланған мақалалары мен жазған еңбектерінде «август» – «ағұс», «география» – «жағрапыйа», «трактор» – «тырактұр», «агроном» – «ағыраном», «фосфор» – «поспұр», «профессор» – «пропесұр», «сепаратор» – «сепаратұр» деп жазылыпты. Зерттеу материалдарына сүйенсек, ол кезде Алаш зиялылары қазақ тілінің табиғатына жат сөздерді ғана өзгеріссіз, сол күйінде алуды көздеген. Мысалы, Т.Шонанұлы өз еңбектерінде терминдерді қазақ тілінің дыбыстық заңдылығына, ерекшелігіне қарай жасау керектігіне баса назар аударған. Өз әріптестерін термин жасауда қазақ тілінің заңдылығын сақтауға, тілдің өзіндік табиғатына, ерекшелігіне аса мән беруге, қазақ тіліне жат нәрсені таңбауға шақырған.
Тіл мамандарының уәжіне сүйенсек, «тіліміздегі терминдердің 70-80 пайызы қазақтың төл сөздері болуы керек те, қалған 20-30 пайызы кірме сөздер болуы қажет». Ал осы 20-30 пайыз бөтен сөздер тіліміздің табиғатын, құрамын, құрылысын бұза алмайды екен.
Объяснение:
из интернета