Древние города казахстана — города и поселения казахстана древнего и средне-векового периодов. первые письменные сообщения о древних поселениях, находящихся на территории нынешнего казахстана, относятся ко 2 в. до н. э. — 1 в. н. э. древние авторы упоминают о г. чигу, располагавшемся либо в котловине оз. иссык-куль, либо в илейской долине, а также о городах на р. сырдарие. на обширной территории казахстана издревле выделяются крупные -культурные регионы развития оседлой, а в средние века и городской жизни. одними из них были южный казахстан и жетысу. при исследовании этих районов археологи выявили древние поселения, в которых обнаружены дворцовые постройки владетелей городов из сырцового кирпича, с помещениями, перекрытыми купольными . наибольшее число поселений найдено в отырарском оазисе, в долине реки арыс, на северных склонах каратау, в низовьях сырдарии. жители этих поселений занимались земледелием с использованием искусств, орошения, скотоводством, ремеслом и торговлей. бурный рост городов на территории нынешнего казахстана, происходящий в 12 вв., связан с развитием тюркских государств средневековья: тюркского, западно-тюркского, тюргешского, карлукского каганатов, огузского, кимакского, кыпчакского и караханидского государств. археологическими исследованиями на южном казахстана зафиксировано 25 городищ со слоями 6—9 вв., которые можно считать остатками городов. известны названия некоторых из них: исфиджаб (сайрам), шараб, будухкет, отырар (фараб), шавгар. выделяются: ада (цитадель), шахристан (внутренний город) и рабад (пригород). города тараз, отырар (фараб), исфиджаб, шавгар, , алмалык, суяб, занимавшие важное положение на международных торговых путях, являвшиеся резиденциями правителей, центрами больших государственных объединений, были известны далеко за пределами казахстана. кроме них, на территории современного казахстана и на сопредельных территории существовали такие города, как барсхан, арсубаникет, кулан, мерки, аспара, хамукат, дех нуджикес, талгар (талхиз). в 9 — нач. 13 вв. оседлая и городская жизнь существовала и в центральном казахстане. города и поселения располагались в долинах жезды, кенгира, сарысу, в предгорьях улытау. города также появились в восточном казахстане, в долине р. иртыш. письменные источники сообщают, что эти города принадлежали кимакам. наиболее крупным был г. имакия — летняя резиденция царя (хакана). кроме столицы, были известны города , сараус, бенджар, дахлан, астур. города-ставки возникают и в западном казахстане, в долинах урала. они принадлежали тюркам-огузам.
Ақсақ киік"- ертеден ауыздан ауызға таралып келе жатқан байғұс киіктің аянышты жолмен қаза болғаны жайындағы аңыз. Осы аңыздың Сәкен Сейфуллин жазған қысқаша үзіндісі бар:
Арқаның Бетпақ деген даласы бар, Бетпақ шөл, ойлы-қырлы панасы бар. Сол жерде ел жоқ, көл жоқ өсіп-өнген, Жәндіктің киік деген баласы бар...
Киікті қазақ және дейді бөкен, Бетпақты байғұс бөкен қылған мекен. Киікті атып аңшы өлтіргенде, Жазықсыз жан өлді деп ойлай ма екен...
Бөкеннен сұлу аңды мен көрмедім, Басқаға жануарды-ау теңгермедім. Көздері мөлдір қара ақ бөкенді, А кем көрмедім...
Азайды соңғы кезде байғұс бөкен, Мың-мыңдап баяғыда жүреді екен. Бұл күнде келе жатқан жолаушыға, Кездесіп анда-санда саяқ некен.
Кей қазақ әдет қылған киікті атып, Мүйізін пайда қылып, шетке сатып. Сандалған бір киікке ұшырастым, Бір жылы Бетпақ шөлде келе жатып.
Бетпақта келе жатты ақсақ киік, Сандалып қаңғырақтап басын иіп. Пана іздеп шыбын жанға сүйретіліп, Мергеннің кеудесінде оғы тиіп.
Тамады қара жерге аққан қаны, Қиналып ентігеді шыбын жаны. Боялып ақ денесі қызыл қанға, Келеді әлі бітіп, жығылады...
Сандалып келе жатты ақсақ киік, Бір тоқтап, анда-санда әлін жиып. Ақбөкен сахараның бота көзі, Атты екен қандай мерген көзі қиып?..
Бота көз сахарада қына терген, Кім екен жапан түзде сені көрген? Аяныш сезімі жоқ бір қазақ-ау, Дәл көздеп жүрегіңе атқан мерген!..
уәделі мерзім-мысалы келіскен уақыт
Мысал: Уәделі мерзімде қалмай келіңіз.
Маужырап ұйықыға кетеді-шаршап ұйқтайды
Мысал:Айнұр сабақтан шаршап келіп маужырап ұйықыға кетті.
Есінен танып-Талып қалу
Мысал:Айгерім қорыққаннан есінен танып қалды.
Жерлеп-Көміп
Мысал:Руслан өзінің ойыншығын қазына етіп санап,жерге көміп қойды.