"Ескендір" дастаны 1887 жылы жазылған.Дастанның көлемі онша үлкен емес.Онда Абай Аристотельдың ақылын және қанағатсыздығын және Ескендірдің қаныпезерін қарсы тұрғызады.Ескендір шараны табыстауды білмейдіОл бүкіл әлемді өзіне бағындырғысы келеді. Бір күні, Ескендір мен Аристотель жорыққа шыққанда алтын қақпаны көрді.Онда күзетші болды.Ескендір қақпаларды ашуын сұрады. Ал күзетші оған түйіншек берді,оның ішінде сүйек ғана болды.Аристотель сүйекті өлшеген кезде,оның өлшемі алтыннаң да,аймауыттанда көп болды.Сонда Аристотель жерден бір уыс топырақ алып,оны сүйекке септі.Ол жоғары көтеріле бастады. Осы дастанның мағынасы:адам қанша бай болса да,ажалдан кейін оның байлығы жерде қалады.Өзінмен бірге алып кете алмайсын!
Қыстап қалатын құстар: Қарға, сауысқан, торғай, суық торғай, сары шымшықпен таныстыру. Сауысқан – ала қанатты, ұзын құйрықты құс. Ұясына — жұмыртқа салып, балапан басып шығарып оларды қауіп - қатерден сақтайды. Кез келген тамақты қорек етеді. Қауырсындары біріңғай қара емес, жасыл реңкті келеді, бүйіріндегі қауырсыны аппақ. Ол өте сақ. Ерекшелігі – жылтыр, әшекейлі заттарға әуестігі. Оның ұғымталдығы да соншалық адамның айтқан сөзін жаттап алады. Суық торғай – кеудесі қызыл, қанаттары көкшіл болып келген, ағаш қуыстарын, індерді, үй – жайларды мекендейді. Бұталардың дәнімен, жемісімен қоректенеді. Кейде тоқылдақ қорегінің қар бетіне түскен қалдығын теріп жейді. Қара қарға – басы, қанаты, құйрығы, арқасы мен бауыры бәрі қара болып келеді, тұмсығы үшкір, тырнақтары өткір. Түрлі тамақ қалдықтарын тырнақтарымен қар астынан шұқып жейді. Бұл өте ақылды құс. Оның балапанын сөйлеуге үйретуге болады. Қарғалар ұзақ өмір сүреді. Торғай –- сүйір тұмсықты кіп – кішкентай құс. Ағаш қуыстарын, індерді, үй - жайларды мекендейді немесе ағаштарға шар тәріздес ұялар салады. Олар ұсақ жәндіктермен, өсімдік дәндерімен, тамақ қалдықтарымен қоректенеді; балапандарын бастапқы уақытта жәндіктермен, кейіннен өсімдік тұқымдарымен қоректендіреді. Сары шымшықтың кеудесі сары, қауырсындары көкшіл болып келеді. Ол үйдің қасында жүреді шиқылдаған балапандарына жем тасиды. Сары шымшықтың он беске дейін балапаны болады. Бір жазда екі рет жұмыртқа басып шығарады. Ол ұясы мен алма ағашының арасында ерсілі - қарсылы ұшады да жүреді. Құрт таба қалса, балапандарына алып барады. Күн суытқан кездері оларға күнбағыс, кендір, асқабақ, қарбыз дәндерін беруге болады. Сары шымшықтарға сүйекте қалған ет қалдықтары мен тұздалмаған еттің майлары да қатты ұнайды.
Қыс келсе де , қар жаумады .
Екі қолы дірілдеп , Оспан ішке кірді .
Күн жылы болғандықтан , біз серуенге шықтық .
Далада жаурағанша , үйде отырайық .
Объяснение: