Наурыз — шығыс елдерінін букілхалықтық мейрамы, Улыстын улы куні. Наурыз шығыс халықтарында жыл басы мерекесі ретінде тойланып, ерекше кун ретінде аталып өтіледі. Қазақ халқы да Наурыз мерекесін айрықша бағалап, оны жыл сайын тойлап отыруды салт-дастурге айландырған. Шығыстын данышпандары Махмуд Қашқари, Омар Хаямнан бастап қазақтын улы ақыны Абай Қунанбаев, Алихан Бөкейханов, Ахмет Байтурсынов, Сакен Сейфуллин сынды улт қайраткерлері де Наурыз туралы енбектер, өлендер, асыл сөздер жазып қалдырған.Наурыз шығыс елдері ушін бірліктін, татулықтын, енбектін, ізгіліктін, бақыттын мерекесі ретінде тойланған. Сондықтан да болар, бул куні шаттанбайтын, қуанбайтын, мейірленбейтін адам болмаған.Бул куні жақсы тілек тілеу, қуттықтау, кешірім жасау, табысу сияқты адамгершілік қасиеттер көрініс тауып, кейінгі урпақтар сондай жақсы өнегеден улгі алған. Наурыз мерекесіне тан — көпшілікке наурыз көже даярланады, ол тағам жеті турлі дамнен даярлануы шарт. Халықта наурыз көжені тойып ішкен адам келесі жылға дейін ішім-жемнен тарлық көрмейді деген уғым бар.
Жиренше шешен (XV ғ.) – қазақтың ақыл-парасатымен, тапқырлығымен аты аңызға айналған ділмар шешені. Аңыз-әңгімелердің дерегі бойынша ол тарихта болған, әз–Жәнібек ханның тұсында өмір сүрген кісі, бірақ тарихи шғармаларда Жәнібек ханның төңірегінде ондай адам болды деген дерек кездеспейді. Жиренше шешен жөнінде өзге халықтардың шығармаларында да сөз болады. Түркі-моңғол, үнді-еуропа халықтарының біразының фольклорында да ол туралы әңгіме бар. Қазақ фольклорында бар Жиренше шешен жайындағы аңыз әңгімелердің кейбір нұсқалары негізгі кейіпкердің атымен, мысалы, қарақалпақ (Жиренше), қырғыз (Жээренче чээчен), түрікмен (Йикренче) фольклорына ауысқаны байқалады. Жиренше шешен туралы ертегілер, әңгімелер қазақ фольклорында шамамен XV ғасырдан басталады. Онда шешендік сөздің үлгілерімен қатар, тұрмыс-салт ертегілер де бар. Жиренше шешен атымен байланысты әңгімелердің ішінде ең көп тарағаны – оның көркіне ақылы сай, дана қыз Қарашашқа үйленгені. Жалпы зерттеулер Жиренше шешеннің атына қатысты аңыз әңгімелерді үш топқа бөледі. Біріншісі - Жиренше шешенді Жәнібек ханның ақылшысы әрі досы етіп көрсететін әңгімелер. Мұнда Қазақ хандығын құрысуға белсене қатысқан Жәнібек ханға деген ел ілтипатының әсері айқын аңғарылады. Екіншісі – Жиренше шешенді әлеуметтік теңсіздікке қарсы күресуші етіп көрсететін әңгімелер. Мұнда ол ханды әшкерелеуші, ханның зорлығына өзінің ақыл-парасатын қарсы қоюшы, тапқыр ақыл иесі ретінде бейнеленеді. Үшіншісі – Жиренше шешеннің көпшілік арасындағы күнделікті қақтығыстарда айтатын тапқыр әзіл-қалжың сөздері. Осы шығармалардың арасында Жиренше есімі ұмыт болмай, ғасырдан ғасыр асып, бүгінгі ұрпаққа жетіп отыр.
№10 орта мектебі НІҢ
директоры А.Ж.Асанова ҒА
7 «А»класс оқушысы М.ОмаровТАН
Объяснение: