Әтінді 2 рет оқып, сұрақтарға бір сөзбен жауап жазыңыз. Мәтіндегі нақты ақпаратқа байланысты мәтінге ат қойыңыз. Парсы патшасы Кир түркі көшпенділер еліне елші жіберіп, Тұмар ханшайымның өзіне тұрмысқа шығуын сұрайды. Бұл Кирдің массагеттермен соғысу үшін тапқан амалы болатын. Тұмар Кир патшаның ұсынысын қабылдамайды. Кир жауынгерлерімен Аракс өзеніне жетіп, көпір салуды әмір етеді. Тұмар олардың дариядан өту үшін көпір салғалы жатқанын естіп, Кирге елші жібереді. Екі жақтың келісімімен өзеннің массагеттер жағынан соғыс алаңы дайындалады. Кир Лидияның бұрынғы патшасы Крездің үйреткен айласымен массагеттерді жеңіп, Тұмардың ұлы Спаргапты тұтқынға алады. Тұмар ханшайым Кирге ұлын ерлікпен емес, қулықпен қолға түсіргенін айтып, босатуды өтінеді. Тұтқынға түскеніне намыстанған Спаргап өзін-өзі өлтіреді. Парсы патшасы Кир Тұмарға жеңгенше шайқасатынын хабарлайды.
Екі жақтың арасында қырғын соғыс басталып, далалық ұрыс тәсілін тиімді пайдаланған массагеттер парсылардың әскерін түгел жояды. Қанқұмар Кир де соғыс алаңында қаза табады.
Аңыз бойынша, Тұмар ханшайым шайқас аяқталған соң, сарбаздарына Кир патшаның денесін таптырып алып, басын кестіріп, қан толтырылған ыдысқа салып тұрып:
- Әйтеуір тірі қалдым, сені жеңіп шықтым демесем, жалғыз ұлымды арамдықпен қолға түсіріп, сен менің түбіме жеттің, жауыз! Енді берген сертімді орындап, басыңды қанға батырып, сусыныңды қандырғаннан басқа амалым жоқ,- деген екен.
(167 сөз)
Cұрақтар:
1. Парсылардың патшасы кім?
2. Массагеттердің ханшайымы кім?
3. Кирге ақыл берген кім?
4. Кир кімді қолға түсіреді?
5. Соғыста кімдер жеңіске жетеді?
6. Кирдың басын Тұмар ханшайым неге батырады?
Тақырып:
2-тапсырма
Тұмар ханшайым туралы алдыңғы сабақта алған мәліметтер бойынша берілген сөздерді қатыстырып досыңа хат жаз.
Соғыс, шайқас,қулық, арамдық, батыл, қайсар
3-тапсырма
«Археологиялық қазбалардан табылған асыл заттар» жайлы ақпарат жаз
Бағалау критерийі № тапсырма Дескриптор
Білім алушы
Мәтіннің мазмұнын түсінеді. 1 Берілген сұрақтармен мұқият танысады;
Сұрақтарға толық жауап береді;
Негізгі ақпаратқа қатысты мәтінге сөз тіркесімен ат қояды.
5
Досына Томирис жайлы хат жазу 2 Тұмар ханшайым туралы алдыңғы сабақта алған мәліметті еске түсіреді;
Берілген сөөзерді қатыстыра отырып әңгімелейді; 4
Ақпарат: Археологиялық қазбалардан табылған асыл заттар 3 «Алтын адам», «Пектораль алқасы», «Алтын құмыра» жайлы айтады 4
Бүгінгі шуақты көктемнің алғашқы мерекесі – Халықаралық әйелдер күніне анама сыйлық жасауды біз ертерек ойластырып қойған болатынбыз. Күнделікті анам жұмыстан соң үйге келіп ас әзірлейді, дегенмен күні бойы жұмыста жүретіндіктен анам да шаршайды. Сонымен біз бауырларымызбен анама тосынсый ретінде кешкі мерекелік ас әзірлеуді ұйғардық. Ол үшін біз тәтемізден біраз кеңес алып, анамның сүйікті тағамын әзірледік. Әкеміз болса, анамызға әдемі гүл шоғын мен тәтті тоқаш сатып алды. Кешке анамызға осындай тосынсый жасап, қуанттық. Бірінші рет жасағанымызбен, өте дәмді шығыпты.
Мы с Денисом дружим восемь лет. Познакомились когда еще ходили в детский сад. Вместе поступили в первый класс одной и той же школы. Ни у него, ни у меня нет братьев и сестер. Наверное, поэтому наша дружба такая крепкая.Правда, бывает, мы ссоримся, не всегда внимательны друг к другу, но обязательно к дням рождения тщательно выбираем друг другу подарки. Знаем каждую вещицу, какая есть у друга, знаем желания и мечты друг друга. Конечно, не всегда есть возможность такую мечту исполнить. Не могу же я подарить Денису парашют, а он мечтает о нем, собирается спускаться с пятого этажа. Не могу даже пока и кинокамеру подарить — это тоже его мечта. И вот думаю, думаю, особенно когда подходит январь, а у него день рождения 2-го.Решение мне подсказала моя кошка, родив двух замечательных котят. У Дениса кошки нет, но я не знаю, как отнесутся к подарку (котенку) его родители. Он-то играет с моими часто и с удовольствием, но ничего не говорит о том, хочет ли сам завести кошку.В день рождения я завязал на шею котенку огромный голубой бант — под цвет глаз, прижал его вместе с бантом покрепче к себе. И отправился в гости. Этот день я никогда не забуду: Денису принесли в подарок трех котят: кроме моего, белую пушистую кошечку с красным бантом и рыжего котика с темно-коричневыми глазками, очень тихого и испуганного. Растерялись все: и мы, и Денис, и его родители. От растерянности взрослые забыли подумать, хотят ли они вообще кошку в дом. У Дениса остался один — тихий Рыжик. Мы своих с бантами как будто носили в гости: они играли, бегали, смешили всех своими прыжками и кувырками, а Рыжик, забившись в уголок, смотрел на них с осуждением. Его и выбрали за примерное поведение и скромность.
8 наурызға анамызға сыйлық.
Бүгінгі шуақты көктемнің алғашқы мерекесі – Халықаралық әйелдер күніне анама сыйлық жасауды біз ертерек ойластырып қойған болатынбыз. Күнделікті анам жұмыстан соң үйге келіп ас әзірлейді, дегенмен күні бойы жұмыста жүретіндіктен анам да шаршайды. Сонымен біз бауырларымызбен анама тосынсый ретінде кешкі мерекелік ас әзірлеуді ұйғардық. Ол үшін біз тәтемізден біраз кеңес алып, анамның сүйікті тағамын әзірледік. Әкеміз болса, анамызға әдемі гүл шоғын мен тәтті тоқаш сатып алды. Кешке анамызға осындай тосынсый жасап, қуанттық. Бірінші рет жасағанымызбен, өте дәмді шығыпты.