Ұлы Жібек жолы Байырғы заманда жердің түкпір-түкпірінде тұратын адамдар бір-бірімен сауда жүргізген. Алғашында ол қажетті заттармен айырбас ретінде жүзеге асқан. Мысалы, асыл тастар, алтын, күміс, тұз, шипалы өсімдіктер мен хош иіс сулары, азық-түлік және басқа да тауарлармен алмасқан. Кейіннен ақшаға сауда-саттық басталып, базар, жәрмеңке, сауда жолдары ашылды. Ұлы Жібек жолының Қазақстан жерінен өткен жолы Сауран қаласы болды. Қазақстан жеріндегі орта ғасырдағы ірі қалалардың бірі. Жібек жолындағы тағы бір тарихи қала – Иасы, кейіннен Түркістан атанған. Түркістан ертеден «екінші Мекке» деп аталып кеткен. Қожа Ахмет Иассауидің кесене ғимараты – бүкіл Орта Азиядағы сәулет өнерінің керемет үлгісі болып табылады. Жібек жолындағы даңқты қалалардың бірі Отырар еді. Бүкіл Шығысқа аты әйгілі қала ең алғаш Фараб деп аталды. Әл Фараби атанған ұлы ғалым Әбу Насыр Ибн Мұхаммед шыққан қала. Ұлы Жібек жолында тарихи қалалардың қатарына Испиджап, яғни, Сайрам да жатады. Сайрам ұзақ жылдар бойы Жібек жолы бойындағы саяси жағынан да, экономикалық жағынан да, мәдени жағынан да еңсесі биік қалалардың бірі болып қалған. Сол тұстағы аса ірі сауда орталығы Тараз болды. Елдер оны саудагерлер қаласы деп атаған. Тараздың жүрегі – мешіттері, керуен сарайлары болса, базардың айналасында түрлі шеберханалар, наубайханалар орналасқан. Ертеде Тараз қаласындағы сауда базарын көргендер «Тараз базары – әлем айнасы» дейтін. Себебі, бұл жақта кез келген дүниені айырбастауға, сату мен сатып алуға болатын.
1-тапсырма Сөйлемдердің қазақша нұсқасын мәтіннен тауып, жазу .
➢ Отырар один из славных городов на Великом Шелковом пути. ( ) ➢ Потому что в этом месте можно было продать и купить любую вещь. ( ) 2-тапсырма Сұрақтарға жауап беру
❖ Ұлы Жібек жолының қай мемлекетте өткен жолы Сауран қаласы болды? ( ) ❖ Сол тұстағы аса ірі сауда орталығы қай қала болды? ( )
3-Тапсырма Қазақстанның ежелгі қалаларының бірі туралы мәтін жазыңыз (написать текст об одном из древних городов Казахстана) ( )
Дескриптор: мәтін мазмұны тақырыпқа сай 1 мәтінде нақты фактілерді қолдану 1 тыныс белгісін дұрыс қояды; 1
мәтінде есімдік,сан есімдерді қолданады 1
орфографиялық нормаға сай жазады. 1
Бегабат Ұзақов «Жантаза» (әңгімеден үзінді)
Екі күннен бері орта бойлы, төртбақ денелі, қалың қабақты, қарасұр жігіт торы атпен желдіртіп келеді. Бес қаруын түгел асынған. Қызылқұмның жұмақ көркіне қызыға көз тастап келе жатқан жасы әлі жиырмаға тола қоймаған жігіттің кеудесіндегі елдің тірлігі де үнемі осындай мамыражай кеше берсе ғой деген арман ұлғая түсті. «Тіршілік неткен тұрлаусыз еді! - деген ой келді оның қиялына. – Айналаны көріктендіріп тұрған мына раң, қызғалдақтар құралайдың салқыны өткен соң күнге күйіп, желге ұшарын білмейді-ау! Адамдар солай, тайталасып өтеді. Күреспесең, ғұмырың қамшының сабындай қысқа. Тосыннан келген дүлей күш сындырып кеткенін байқамай да қаласың...» Болатын бала он төртінде бас болар. Кеудеде жолбарыс жүрек соғып тұрған кезде ер жігіт үйінде бұғып жата алмас. Сыр бойындағы қалың елдің қамын жеп, жас күнінен атқа қонып, ақ найза ұстады. Он жетіге толар-толмас кезінде айрандай ұйып отырған елге оңтүстіктегі ала шапандылардың әскері киліге кіріп, ойран салды. Жекпе-жекте бас батырына найза қадап, аттан аударды. Ел тізгінін ұстағандар екі тарапқа жалтаңдап ашырқаған халқын тойдырудың орнына, алқымын толтыруымен әлек. Жағдай бұлай жалғаса берсе, тұлымды ұл - құлға, бұрымды қыз - күңге айналарын сезген бұл жігіт араздасқан ағайынды жарастырып, елді біріктіруімен әуре. Арал, Сырдың кейбір салаларына бөген құрып, егіншілікпен айналысуға үндеді. Егіншілікті үйретудегі мақсат – шашыраңқы елді жинау. Біріккен жұртты жау жеңе алмайды. Мұны түсінгендер Сырды сағалағанымен, малына малданып, қырды жағалап кететіндер де бар. Қай-қайсы да басына іс түскенде әскері бар болғандықтан бұған келеді. Оның самсаған қалың қолы бар, жүздеген жігітті машықтандырып, жау шапса, лап қоюға дайындап қойған. Таса жердегі әскери жаттығуларда шыңдалған жігіттер былайғы кезде өз тірлігімен айналыса береді.
Этим летом я ездил на море с родителями. Мы жили в деревянном домике, а домик стоял в роще деревьев, на склоне, который спускался к морю. Целые дни я проводил или в воде, или на берегу моря. Даже ночью, засыпая, я слышал шум прибоя. Рано утром меня будили плеск волн и крик чаек над водой. Чайки ловили рыбу в волнах. Мы тоже ловили рыбу на удочку, когда брали у знакомых резиновую лодку. Однажды мы вышли в море на этой лодке рано утром. Море было таким тихим, что вода казалась зеркалом, правда, волнистым. Такая стояла гладь. Мы отплыли далеко от берега, он был, как на ладони. Я наблюдал, как поднималось солнце над водой. Удивительное, в общем, зрелище. Мы поймали тогда не очень много рыбы, зато у меня осталось много впечатлений. Обычно погода стояла солнечная, хорошая. Иногда поднимался ветер, он гнал по морю волну. Но для нас это было развлечением, мы лихо перепрыгивали через волны, когда купались. Но однажды к вечеру погода испортилась. Загремел гром, подул сильный порывистый ветер. Потом еще дождь пошел. А на море начался шторм. Оно потемнело, понеслись большие-пребольшие волны. Соседская девочка испугалась, что начнется цунами и нас всех смоет с берега волнами. Мы спрятались у себя в домике и пили горячий кофе, потому что стало холодно. А я все выбегал посмотреть на шторм. Мне понравилось отдыхать на море. Я бы остался там и на осень, пусть и купаться нельзя. Я люблю море и обязательно снова приеду к нему.
Қазақстан - үлкен және тәуелсіз мемлекет. облыс бойынша 9-орынды, халық саны бойынша 64 орынды иеленді. Қазақстан Қырғызстанмен, Ресеймен, Қытаймен, Өзбекстанмен Каспий теңізі арқылы Иран мен Әзербайжанмен шекараласады. Қазақстан 5 экономикалық аймаққа бөлінген: солтүстік, оңтүстік, батыс, шығыс, орталық, Қазақстанда 14 аймақ бар. Қызылорда облысында Байқоңыр ғарыш айлағы бар. Қазақстандағы Орынбор-Ташкент алғашқы теміржол 1906 жылы салынған. Қазақстандағы алғашқы атом электр станциясы орналасқанАқтау қаласында Оңтүстік Қазақстан облысында мақта өсіріледі, Қызылорда облысында күріш өсіріледі.
Этим летом я ездил на море с родителями. Мы жили в деревянном домике, а домик стоял в роще деревьев, на склоне, который спускался к морю. Целые дни я проводил или в воде, или на берегу моря. Даже ночью, засыпая, я слышал шум прибоя.
Рано утром меня будили плеск волн и крик чаек над водой. Чайки ловили рыбу в волнах. Мы тоже ловили рыбу на удочку, когда брали у знакомых резиновую лодку. Однажды мы вышли в море на этой лодке рано утром. Море было таким тихим, что вода казалась зеркалом, правда, волнистым. Такая стояла гладь. Мы отплыли далеко от берега, он был, как на ладони. Я наблюдал, как поднималось солнце над водой. Удивительное, в общем, зрелище. Мы поймали тогда не очень много рыбы, зато у меня осталось много впечатлений.
Обычно погода стояла солнечная, хорошая. Иногда поднимался ветер, он гнал по морю волну. Но для нас это было развлечением, мы лихо перепрыгивали через волны, когда купались.
Но однажды к вечеру погода испортилась. Загремел гром, подул сильный порывистый ветер. Потом еще дождь пошел. А на море начался шторм. Оно потемнело, понеслись большие-пребольшие волны. Соседская девочка испугалась, что начнется цунами и нас всех смоет с берега волнами. Мы спрятались у себя в домике и пили горячий кофе, потому что стало холодно. А я все выбегал посмотреть на шторм.
Мне понравилось отдыхать на море. Я бы остался там и на осень, пусть и купаться нельзя. Я люблю море и обязательно снова приеду к нему.