Метафора (грек metaphora – ауыстыру) – троптың (құбылтудың) бір түрі. Құбылыстар мен заттардың ұқсастық белгілері негізінде астарлы мағынада қолданылуы.
Метафораны сөз өнері (поэтика, риторика), эстетика, логика, философия, тіл (стилистика, лексикология, психолингвистика) ғылымдары зерттейді. “Метафора табиғатында жұмбақтылық бар” (Аристотель). Сөз өнерінде метафораның символикалық, эмоционалдық ерекше мәні бар. Абай өлеңдеріндегі “жастықтың оты”, “жүректің көзі”, “дүние есігі” деген Метафоралармен қатар дәстүрлі қолданыстағы метафоралар кездеседі: жан азығы, табиғат-ана, өмір-өзен, өмір сыбағасы, асау толқын, т.б. Ойды әсерлі жеткізу мақсатында метафора қолданылады:
“Қолына алып шашақты сан мың найза, Жауынгер күн келеді жалаулатып”
“Қасқа бұлақ, қасыңнан неге кеттім?! Не деген жел айдаған көбелекпін?” (М.Мақатаев).
Ол мақал-мәтелдер, тұрақты сөз тіркестері, қанатты сөздерде жиі кездеседі. Метафораның кейбір түрлері теңеуге жақындайды. Мысалы, тас жүрек. Бірақ онда теңеудегідей екі нәрсені салыстырудан гөрі сезім, әсер жақындығын көрсету басым. Көбіне ондай екі нәрсенің бірі айтылып, екіншісі емеурінмен білдіріледі.
“Ақын – жел, есер, гулер жүйрік желдей, Ақын – от, лаулап жанар аспанға өрлей” (Мағжан).
Мұнда ақынды желмен, отпен жәй ғана салыстырып қоймай, соған балап айту бар. Метафора тілді байытуға қызмет етеді, синонимдерді, көпмағыналықты, терминдік жүйені және эмоциональды-экспрессивті лексиканы дамытады. Мысалы: билік тізгіні, ғасыр перзенті, көңіл көкжиегі, жан айғайы, жер кіндігі, үміт жібі, т.б. Тілдегі қолданыс аясына қарай жеке қолданыстағы метафора және тұрақты метафора болып бөлінеді. Әдебиеттегі ізденістер нәтижесінде “метафоралық роман” деген соны термин қалыптасып келеді.[1][2][3]
Метафора әрдайым ауыспалы мағынада жұмсалады. Соның өзінде кемінде екі мағына болуы мүмкін. Сонысына байланысты метафора екі түрлі қызмет атқарады: белгілі бір затқа, құбылысқа немесе адамға сипаттама беру және сол заттың, құбылыстың немесе адамның атын атау (номинация). Бірінші жағдайда метафора сөйлем ішінде баяндауыш болады да (Сен қасқыр екенсің), екінші жағдайда бастауыш немесе толықтауыш болады (Қасқыр қайда кеткен? Ол қасқырмен көп байланыса берме). Сөйлеу практикасында қалыптасып қалған аң атаулары ғана (аю, түлкі, қоян, доңыз, қой, ит т. б.) ғана емес, метафора қызметінде адам болмысындағы, қызметіндегі әр алуан жайлар алына береді (бастық, чиновник, ғұлама, әкім т. б.). Мундай жайлар, сөйлеу жағдайында анық байқалып отырады; (Мынауың дайын тұрған ғұлама ғой! - Өзір ғұламалық ертерек шығар, бірақ түбінде болып қалатын да сыңайы бар).
Метафораның басқа троптарға ұқсас қасиеттері
Метафораның басқа троптарға ұқсас келетін қасиеттері бар. Мұндайда метафораның анықтамасын және атқаратын троптық қызметін естен шығармаған мақұл. Мысалы, мына көзілдірікке мен көп сене қоймаймын сөйлеміндегі көзілдірік, бір қарағанда, метонимия (бүтіннің бөлшегі) ретінде қабылдануы мүмкін. Соған қарамастан, оның метафоралық қызметін де жоққа шығаруға болмайды. Дәлірек айтқанда, бұл сөзді қолданушы адам бүтіннің бөлшегін емес, көзілдірік киіп алып білгішсінген, ақыл айтқыш, барлығынан хабары бар мақтаншақ кісіні еске салуы мүмкін. Метафораның теңеумен ара қатынасын да білу қажет. Айталық, метафора бір ұғымның орнына екінші ұғым- ды қолдануды қаласа, теңеуде бір зат пен екінші заттың ұқсас жайлары алынады:
Күннің көзі малшы болып,
Найзағайы қамшы болып,
Шартылдады, күркіреді,
Бес түлік мал дүркіреді (Қ. М.)
дегенде, тұлғалық жағынан әдеттен тысқары қолданылғанымен, күннің орнына малшы, найзағайдың орнына қамшы жұмсалуға лайық. Ал Жігіттің жүрегі дүрс-дүрс соғып, аттай тулап кетті(Н. Ғ.) сөйлеміндегі аттай немесе ат сөзі жүректің орнына қолданыла алмайды, жүректің тез соғуы мен аттың тулауының арасында, алшақтау болса да аналогия бар.
Метафоралау түрлері
Сөздерді метафоралау процесінде үш түрлі жағдайды байқауға болады.
Бірінші жағдайда сөздің сыртқы белгісі алынады. Мысалы, кілт— есіктің кілті, мәселенің кілті; бастау — бұлақтың бастауы, шығармашылық бастау т. б.
Екінші жағдайда метафора жасайтын сөздердің семантикасына, ішкі мазмұнына үңілуге тура келеді (түлкі — аң, айлакерлік белгісі; балшық — зат атауы, адам мінезіндегі ынжықтық т. б.).
Метафортоптағы заттар мен құбылыстарға тән екендігі белгілі бола тұра, басқа топтағы ұғымдарға сіңісті болып кетеді. Мысалы, ұлиды деп қасқырды айтады, бірақ ақындардың шығармаларында жел ұлиды. Сол сияқты өткір сөзі қатты заттарға қатысты болатын (өткір ұстара), кейінгі кезде өткір мәселе тіркесі қолдынылып жүр.[4]
удачи
Вариант 1 - Футбол
36 предложений/ 428 слов
В мире существует большое количество разных видов спорта. Они отличны друг от друга, так что есть из чего выбирать на свой индивидуальный вкус и желание. Спортом нужно заниматься обязательно, лучше с ним завести хорошую, долговременную дружбу. Ведь правильно говорят, что жизнь - это движение. Если мы хотим вырасти и стать здоровым поколением в нашей стране, то спорт может нам в этом очень серьезно Занятия спортом могут быть разными, так: можно заниматься профессионально, можно просто для поднятия своего тонуса и настроения. И тот и другой приносят только пользу. Каждый человек выбирает сам тот или иной вид спорта. Я вот, например, занимаюсь игрой в футбол, это мое любимое занятие и, наверное, даже хобби. В любом спорте есть свои достоинства, я выбрал именно этот, так много моих друзей играют уже давно, им это нравится.
Я вообще люблю разные игры, в которых участвует мяч. Будь то баскетбол, волейбол или другие. Спросите почему? ответ прост, они очень интересные, подвижные и захватывающие. А еще они командные, то есть успех игры зависит не от одного игрока, а от участия в ней всего коллектива, то есть команды. Футбол - очень «старый»» вид спорта. Он появился у нас в стране из Англии. Но судя по историческим описаниям, в эту игру, или схожую на нее играли еще индейцы племени майя. На сегодняшний день эта игра считается самой распространенной в мире. Огромное количество людей, проживающих на планете Земля, играют с удовольствием в футбол, а еще большая часть, является их фанатами и болельщиками. У них есть свои любимые игроки - кумиры. Кому не известны такие фамилии, как Марадона, Зидан, Аршавин или Рональдо? Даже те, кто далек от спорта и те знают, что это мировые звезды футбола.
16 предложений/ 244 слова
Я живу в городе Омске, в одном из хоккейных центров нашей страны. Естественно, мой самый любимый вид спорта, это хоккей. В нашем городе очень любят эту игру, у нас имеется много катков, где дети занимаются хоккеем. Самые лучшие из них отбираются в хоккейную академию, где, после её окончания, у них появляется реальная возможность играть за наш спортивный хоккейный клуб - Авангард. А за него, в разные годы, играли такие великие игроки, как Максим Соколов, Алексей Калюжный, Максим Сушинский и, конечно же, Яромир Ягр.
Я считаю, что занятие хоккеем даёт мальчику очень многое. Он приобщается к спорту и здоровому образу жизни, учится переносить поражения и неудачи, становится более дисциплинированным. Кроме этого, он становится сильным и мужественным, в будущем, он сможет постоять за себя. А если он добьётся успеха на этом поприще, то сможет стать известным и богатым человеком, позволит себе многих различных благ.
Я тоже занимаюсь хоккеем, но, к сожалению, не так целеустремлённо, как хотелось бы. Но я рад, что я научился кататься на коньках, стал крепким и здоровым. У меня появилось много друзей, с которыми мне интересно проводить время.
Больше всего мне нравится смотреть матчи по хоккею, как на ледовой арене, так и по телевизору. Я хожу, практически, на каждый домашний матч Авангарда, иногда выезжаю и в другие города, чтобы подержать любимую команду. Кроме этого, мне нравится смотреть матчи НХЛ, где блистают многие российские игроки, в том числе игравшие в Омске. Но самые потрясающие матчи проходят на чемпионатах мира и, конечно же, олимпийских игр.
Вариант 3 - Фигурное катание
23 предложения/ 270 слов
Фигурное катание — это не просто спорт, это настоящее искусство. Номера, которые показывают фигуристы на льду, всегда очень зрелищны и изящны. Их подготовка требует немалых физических усилий и великолепного артистизма. Именно за это я и люблю фигурное катание.
Каждый номер спортсменов уникален, будь то парное выступление или одиночное. Фигуристы не просто четко и методично выполняют аксели и тулупы, они делают это под красивую музыку, в ярких нарядах. Их лица выражают самые разнообразные эмоции. Таким образом, зритель видит великолепное шоу, за которым, безусловно, стоят целые годы подготовки.
Стать фигуристом далеко не каждый. Для этого необходимо иметь настоящий талант, позволяющий виртуозно управлять своим телом. Но одного таланта тоже недостаточно. Чтобы так легко двигаться по льду, как, например, Евгений Плющенко или Алина Загитова, нужно ежедневно тренироваться с самого раннего возраста. Я всегда помню об этом, когда смотрю соревнования по фигурному катанию. И потому радуюсь каждой победе русских спортсменов, как своей собственной. А ошибки и падения на льду переживаю, как личную неудачу.