Изменить и сохранит... Қазақ тілі мен әдебиеті АА сынып, 2 БЖБ
Оқушының аты-жөні, күні
Бөлім «Касія – бакыттый, шырағы, Еңбек – ырыстың бұлағы»
Оқу мақсаты:
83 2.1 Публицистикалық стильдің (макала, интервью, каска очерк, жолдаулар) тілдік
ерекшеліктері арқылы мәтіндердің жанрли анықтау
84 2.1 Эссе құрылымы мен дамуын сақтап, тақырыпқа байланысты берілген мәселенің
оңтайлы шешілу жолдарын ұсылку
1-тапсырма ( )
Тапсырма. Мәтінді мұқият оқып, оның жанрлық ерекшелігіне талдау жасайды,
берілген тапсырмаларды орындаңыз,
Қазақ халқының ғажайып өнерінің бірі – осы саятшылык, яғни құс алу арқылы
аңшылық құру. Бұл өнер тіршілік камы ғана емес, кил котеру. бойға күш
алу кызыктау əри спорт ретінде қазақ даласында тым ерте дамыған
Саятшылык
иетiзiнде айды құс салу арқылы аулайды. Саят құстарына бүркіт, сұикар, каршыға,
тұйғын, ителгі сияқты алғыр құстар жатады. Саят сиери еrrілікті, білгірлікті, табиғи
тылсымын жете білуді, сондай-ақ аталған құстарды ұстау, баулу сияқты «бир сырлы,
сегіз қырлы» болуды талап етеді. Мұның өзі жеке бірнеше жылға созылатын ғылым
десе де болады. Саятшылар ел ішінде өте сыйлы, құрметті адамдар қатарына жатады.
Олар кезінде осы құс салу арқылы ел-жұртты тамаклеи (етпеи), каскыр, түлкі, карсак,
қоян терілерімен қамтамасыз еткен ел камкоры, асыраушысы деп те санаған.
Сөз басында айтқандай саятшылардың ең негізгі құралы – кыран бүркіт. Бүркіт
— текті құс. Оны сол бүркіттей жігіттер ғана ұстап, бабын келтіріп айға салады. Бүркітті
балапай кезінде тай басынан, құз қиясыйли эдейін барып алады. Ал сатып алса, бағасы
тіті қымбат.
1. Мәтіннің жанрын анықтаңыз
А) макала
B) энгіме
C) сұхбат
D) очери
2. Мәтіннің негізгі тақырыбы не туралы?
A) еңбек
В) кәсіп
С) камкорлык
д) саятшылык
3.
Мәтінге ат қой
4. Мәтіндегі 5 етістікті бұйрық рай формасына қойып жазыңыз.
2-тапсырма ( )
Тапсырма. «Қазіргі замандағы ең пайдалы мамандық түрі» деген тақырыпта пікір
білдіріп, 2 аргумент келтіріп, эссенің негізгі бөлімін жазыңыз.
Тапсырмаларды орындап, менің whatcapp нөміріме жіберіңіз. 87776333090 Олжас
Сабитович
Буын үндестігі - сөз ішіндегі, сөз бен қосымша арасындағы дауыстылардың не бірыңғай жуан, не жіңішке болып айтылу заңдылығы. Буын үндестігін ғылымда сингармонизм заңы деп те атайды. Қазақ тілінде сөздер бірыңғай жуан, не бірыңғай жіңішке болып келеді. Кейбір жағдайларда жуан және жіңішке дыбыстар аралас келеді. Бұл мұндай жағдайларда:
Басқа тілден енген сөздер(кітап, қадір, мұғалім т.б.)Біріккен сөздер(бойжеткен, ба з т.б.)Қос сөздер(қыз келіншек, жоғары-төмен т.б.) Буын үндестігіне бағынбайтын қосымшаларҚазақ тілінде осы қосымшылардың бір тобы соңғы буынның жуан-жіңішкелігіне қарамастан, не жуан, не жіңішке қалпында қосылады.
Көмектес септік жалғаулары:-мен, -бен, -пен (доп-пен, дос-пен т.б.)-нікі, -дікі, -тікі (апам-дікі, қойшы-нікі)-жаң, -тай, -тал, -дар, -еке, -тар (аға-жан, шеше-тай, білім-дар, ата-еке, сезім-тал т.б.)-хана, -стан, -кент, -күнем (дәрі-хана, Пәкі-стан, Шым-кент, пайда-күнем т.б.)-кер, -гер, -қор, -паз, -қой, -ғой, -гөй,- кеш -уар (қалам-гер, пәле-қор, өнер-паз, кәсіп-қой, кіре-кеш, сөз-уар т.б.)-ов, -ев, -ин (Cейсенбеков-тің, Aлмабаев-тың). Мұнда қосымша түбір сөздің соңғы буынындағы дауысты дыбыстың жуан-жіңішкелігіне қарай жалғанады.Қазақ тілінде басқа тілден енген сөз алдынан қосылатын бей- , би- қосымшалары да үндестік заңына бағынбайды (бей-берекет, бей-шара, бей-тарап т.б.)