1-тапсырма Мәтінді түсініп оқы.<br />Алдаркөсе<br />Алдаркөсе - қазақ ауыз әдебиетіндегі халық арасына көп<br />тараған ұнамды, күлдіргі кейіпкер. Әр кезде өмір сүрген<br />ақылды да айлакер, тура да тапқыр, жарлы-жақыбайдың<br />камын жеген адiл адамның жиынтық бейнесі. Ол бірде жү-<br />мыртқадан жүн қырыккан дүниеқоңыз Шықбермес Шы-<br />гайбайдың басын шыр айналдырса, бірде тиыннан тенге<br />кұраған саудагердің өзін мұзға отырғызып кетеді.<br />Халык парык, надан байларға, суайт саудагерлерге өз<br />екілі - Алдаркөсені қарсы қояды. Сөйтіп, ел өз көзқарасын,<br />тілегін Алдаркөсе арқылы танытып отырған.<br />Ол кім? Бонев, кітабынан<br />А) Кейіпкерге қатысты манызды ақпараттарды каз<br />а) «Суайт» сөзінің мағынасын жаз<br />Б) Метiннен күрделі мүшелі бір сейлемді тауып жаз<br />2) матичен бірыңғай мүшелерді тап, астын сына<br />псызба бойынша бірыңғай мүшелері бар сөйлем құрап жаз
Әнші құм
Қазақстанның кең байтақ дархан даласы әлі күнге дейін толық зерттелмеген, сыры ашылмаған құпияларға толы. Кең байтақ жеріміздің аумағында табиғаттың көз тартар небір құбылыстары мен қайталанбас өзіне тән ерекшеліктері бар. Солардың бірі «әнші құм» (кейбір деректерде Айғай құм) – Алматы облысы Кербұлақ ауданы жеріндегі Іле өзенінің аңғарын бойлай орналасқан Үлкен Қалқан тауы және Кіші Қалқан тауы етегіндегі құмды төбе, Алматы қаласынан 250 шақырым қашықтықта орналасқан. Биіктігі 150 м-дей, ұзындығы 8 км, ені 3 км-ге дейін жетеді. Қалқан тауларынан соғатын желдің бағыты үнемі өзгеріп отыруы нәтижесінде құм түйіршіктері електеніп, бірегей құм қо тұратын төбеге айналған.
«Алтынемел» мемлекеттік ұлттық табиғи паркі «Айғай құм немесе Әнші құм» атты құмды төбені өз қамқорлығына алған. Кейбір деректерге сүйенсек, «Алтынемел» ұлттық қорығы кезінде Шоқан Уәлихановтың Қашқарияға сапарында пана болған деседі.
Ал енді бұл өңір неліктен «әнші құм» атанып кетті екен? Осыған тоқталып көрейік. Бұл құмның бір ерекшелігі – құрғақ күндері әуенді дыбыстар шығарады. Оның әуені бірнеше шақырымдарға жайылып, алыстан да естіліп тұрады.
Кейбір пікірлерге сүйенсек, құмның ұсақ бөлшектері бір-біріне үйкелген кезде осындай әуенді дыбыстар шығады екен: жеңіл самал жел шиқылдаған дыбыстар шығарса, қатты жел орган дыбысына ұқсас әуен шығарады. Алайда, желсіз күнде де құмның әуенін тыңдауға болады. Осы сиқырына байланысты, құм жайында көптеген аңыздар пайда болған. Құмның тағы бір ерекшелігі – ол басқа құмдар сияқты орнын ауыстырып, көшіп жүрмейді, керісінше, мыңдаған жылдар бойы Алтынемел аумағында, бір орында тұр.
Осындай табиғи ерекшелік әлемнің басқа жерінде жоқ деп айтсақ та болатын шығар. Тіпті кезінде Ұлы Жібек жолы бойында орналасқан бұл табиғат ескерткішіне жолаушылар әдейілеп ат басын бұрған деседі.