Орхон-Енисей ескерткіштері алғаш Орхон өзені бойынан (Екінші түркі қағандығы кезі) табылды, кейін Енисей өзенінің жоғарғы ағысында (Қырғыз қағандығы). Кейде руник жазбасы дейді, алман руналарынынан жанасым тауып (кейбір нышандар кескіні дәл келіп тұр, дауысты мағынасы да жақын). Азиялық түркі руналары соғды жазуының негізінде VIII ғ. бұрын жасалған деп есептеледі. Оның әліпбиінде 40-қа жуық графема бар. Көне түркі руника жазуы ерекшелігі - онда негізгі велярлық және палаталдық дауыссыздарға арналған бірнеше жұп дербес әріптер бар. Көне түркі руника жазуы жұмбағын 1893 жылы В. Томсен шешкен. Орхон ескерткіштерінің тұңғыш тәржімаларын 1894 жылы В.В. Радлов жасаған.[1]
Берілген сөздерді септеп жазу.
Атау септік - қалдық, байлық, айыппұл, таралу, бұзылу, қауіп.
Ілік септік - қалдықтың, байлықтың, айыппұлдың, таралудың, бұзылудың, қауіптің.
Барыс септік - калдыққа, байлыққа, айыппұлға, таралуға, бұзылуға, қауіпке.
Табыс септік - қалдықты, байлықты, айыппұлды, таралуды, бұзылуды, қауіпті.
Жатыс септік - қалдықта, байлықта, айыппұлда, таралуда, бұзылуда, қауіпте.
Шығыс септік - калдықтан, байлықтан, айыппұлдан, таралудан, бұзылулан, қауіптен.
Көмектес септік - қалдықпен, байлықпен, айыппұлмен, таралумен, бұзылумен, қауіппен.
Сөздердің септелген түрімен сөйлем құрастыру.
Қалдыққа кеткен ас тағамдарын жинастырып, үй жануарларына беруге болады (барыс септігі).
"Денсаулық" атты өміріндегі басты байлықты бағалау керек (табыс септігі).
Жол ережесін бұзған үшін төленетін айыппұлдың мөлшері келесі айдан бастап екі есе көбейтіледі (ілік септігі).
Елбасының кезекті жолдауын халыққа таратуға құрылған арнайы бөлімшелер жұмысын әлі де жалғастырып жатыр (барыс септігі).
Заттарды ұқыпты қолдану - оларды ерте бұзылудан сақтайды (жатыс септігі).
Аяқ астынан болып қалатын қауіптен ешкім де сақтана алмайды (жатыс септігі).