Қазақ халқының қонақ күтуі мен қонақжайлығы туралы.
Баяғы заманнан бері осы күнге дейін жеткен дәстүріміздің бірі мен бірегейі – келген қонаққа дастарқан жаю. Бұл дәстүр тек қонақжай қазақ халқына ғана тән дүние десем, артық айтпаспын, себебі үйге қандай кісі келмесін «ең болмаса нан ауыз тиіп кету керек» деген ұғым санамызда бала кезімізден қалыптасқан. Қазағым қашан да бар асылын, бар тәттісін «қонақ жесін» деп сақтаған. Қазақ халқы үшін дастарқаннан үлкен, дәмнен үлкен нәрсе жоқ. Ақсақалдар да үнемі «Дастарқан тек қуанышты себептермен жайылсын! Дастарқан мол болсын! Осындай үлкен дастарқан басында жинала берейік!» деп бата беріп, тілектерін айтып жатады.
Дастарқан жайғанда міндетті түрде ең алдымен нан қойылады. «Ас атасы – нан» деген мақал осыдан шықса керек. Ұннан жасалынған тағамдар бағзыдан-ақ ақ дастарханымыздың сәні болып келген. Қазақ өзінің шаңырағындағы кез келген жиында дастархан үстінен нанды алыстатпайды.
Сыйлы қонақ келсе, бұрынғы кезде мал сойылып, ет асылса, қазіргі заманда мал сойылмаса да, қазанды отқа қойып, қонақтың кәдесін асып береді. Күн демей, түн демей қазан асуға келгенде қарап қалмайтын қазақ аналары мен келіндері ет тамақты нақышын келтіріп дайындайды. Бүгіндері қырық күн тойын, отыз күн ойын жасамасақ та, кез келген жиында осы ас бірінші мәзірде тұрады.
Жалпы алғанда, қазақтың дастарханы – киелі нәрсе. Бұл тек жайылған шүберек немесе оған қойған ас-ауқат қана емес, бұл – адамның пейілі, ішкі жан-дүниесі, мейірім-шапағаты. Ендеше дастарқанымыз тек қуанышқа жайылсын!
Септік жалғаулары:
Атау септік. Аймақ, өнім
Ілік септік. Аймақтың, өнімнің
Барыс септік. Аймаққа, өнімге
Табыс септік. Аймақты, өнімді
Жатыс септік. Аймақта, өнімде
Шығыс септік. Аймақтан, өнімнен
Көмектес септік. Аймақпен, өніммен
Көптік жалғаулары:
Аймақтар, өнімдер
Тәуелдік жалғаулары:
жекеше
1-жақ. менің аймағым, менің өнімім;
2-жақ. сенің аймағың, сенің өнімің;
сіздің аймағыңыз, сіздің өніміңіз;
3-жақ. оның аймағы, оның өнімі.
көпше
1-жақ. біздің аймағымыз, біздің өніміміз;
2-жақ. сендердің аймақтарың, сендердің өнімдерің;
сіздердің аймақтарыңыз, сіздердің өнімдеріңіз;
3-жақ. олардың аймақтары, олардың өнімдері.
Объяснение:
1. е)
2. д)
3. а)
4. с)
5. в)
6. д)
7. с)