Орхон-Енисей ескерткіштері алғаш Орхон өзені бойында табылды,кейін Енисей өзенің жоғарғы ағысында. Кейде руник жазбасы дейді. Азиялық түркі руналары соғды жазуының негізінде 17 ғ бұрын жасалган деп есептеледі.
2.Құтылағұлы Күлтегін - екінші Шығыс Түркі қағанаты әскер інің бас колбасшысы
3.күлтегін жеті жаста болған, он жасында ұмай атты шешесінің қолында ер болды
4. Ағасы Қапаған
5,сорян не знаю
6. Әр жорықта ол аттарын ауыстырган
7.қырғыз қағанаты
8. Күлтегін тым ерте есейген, ол өзінің елін қорғады
Катонқарағай ауданы емдік-сауықтыру туризмін дамыту үшін үлкен мүмкіндіктері бар, онда термальды радон көздері негізінде «Рахман қайнарлары» бальнеологиялық шипажай жұмыс істейді (1964 жылдан бастап жұмыс істейді), онда емдік процедуралардың кең спектрі ұсынылған.
Шипажай Катонқарағай мемлекеттік ұлттық саябағы аумағында орналасқан.
Шипажайдың құндылығы – минералды радон көздерінде.
Шипажай жыл бойы істейді, бір жылда орташа алғанда 2-2,5 мың адамды қабылдайды.
2013 жылы келушілер саны 2012 жылмен салыстырғанда 1,3 есе (2012 жылы 2128 адам, 2013 жылы – 2690 адам).
Негізгі проблема жетудің қиындығы, халықаралық стандарттарға сәйкес келетін инфрақұрылымның болмауы, тұрғын үй мен тамақтандырудың төмен сапасы, қызмет көрсету сапасы мен деңгейінің сәйкессіздігі.
Емдік-сауықтыру туризмінің екінші маңызды бағыты пантымен емдеу болып табылады. Бұл бағыт перспективада Шығыс Қазақстан туризмінің халықаралық мамандануын анықтай алады, себебі ел ішінде басқа жерде мұндай қызметтер көрсетілмейді, ал пантымен емдеу үшін аздаған елдердің ғана жеткілікті ресурсы бар.
Емдеудің бұл түрі дамып келеді және Шығыс Қазақстандағы емдік-сауықтыру туризмін одан әрі дамыту үшін үлкен әлеуеті бар.
Туризмнің бұл түрін негізгі және ең ірі ұсынушы Катонқарағай ауданы болып табылады. Мұнда 6 емдік-сауықтыру кешені бар, үшеуінде жыл бойы қызмет көрсетіледі. Пантымен емдеу қызметтерін көрсететін туристік нысандардың жиынтық сыйымдылығы 200 төсек-орын.
Пантымен емдеу маусымнан тамызға дейін жүзеге асырылады, келушілердің ең көбі шілде айына келеді. Осы кезеңде шипажай шамамен 400-500 адамды қабылдайды.
Бұдан басқа, пантымен емдеу Күршім, Жарма, Зайсан, Зырян аудандарында жүзеге асырылады.
Жалпы облыста 14 пантымен емдеу орны бар, соның ішінде 290 орындық жыл бойғы, жыл сайын бұл емдеу орындары 5,5 мың адамнан аса қабылдай алады.
Орхон-Енисей ескерткіштері алғаш Орхон өзені бойында табылды,кейін Енисей өзенің жоғарғы ағысында. Кейде руник жазбасы дейді. Азиялық түркі руналары соғды жазуының негізінде 17 ғ бұрын жасалган деп есептеледі.
2.Құтылағұлы Күлтегін - екінші Шығыс Түркі қағанаты әскер інің бас колбасшысы
3.күлтегін жеті жаста болған, он жасында ұмай атты шешесінің қолында ер болды
4. Ағасы Қапаған
5,сорян не знаю
6. Әр жорықта ол аттарын ауыстырган
7.қырғыз қағанаты
8. Күлтегін тым ерте есейген, ол өзінің елін қорғады