Есімдік есім сөздердің: зат есім, сын есім, сан есімнің орнына қолданылып, соларды нұсқап, меңзеп, сілтеп көрсетеді. Есімдіктер орынбасар сөздер деп те аталады.
Есімдіктер мағынасына қарай жеті топқа бөлінеді: 1) жіктеу есімдігі; 2) сілтеу есімдігі; 3) сұрау есімдігі; 4) өздік есімдігі; 5) жалпылау есімдігі; 6) болымсыздық есімдігі; 7) белгісіздік есімдігі.
1. Жіктеу есімдігі заттық ұғыммен байланысты қолданылады. Олар: мен, сен, сіз, біз (біздер), сендер, сіздер, олар. Жіктеу есімдіктері үш жақта, жекеше және көпше түрде қолданылады.
2. Сілтеу есімдігі нұсқау, мегзеу, көрсету мағыналарын білдіретін бұл, сол, ол, осы, осынау, сонау, анау, ана, мына, әне, міне, мынау деген сөздер.
3. Сұрау есімдігіне жауап алу мақсатымен қойылған сұрау мәнді сөздер жатады. Олар: кім? не? қандай? қай? қанша? неше? нешеу? нешінші? қайда? қайдан? қалай? қашан? қайдағы? т.б.
4. Өздік есімдігіне әр тұлғада түрленіп қолданылатын өз деген бір ғана сөз жатады. Өз есімдігі түрленіп тәуелденіп: сенің өзің; көптеліп: өздері; септеліп: өзімнің түрінде қолданылады.
5. Жалпылау есімдігіне жалпылау, жинақтау мағынасын білдіретін бәрі, барлық, бар, барша, бүкіл, күллі, бүтін, түгел, тегіс деген сөздер жатады.
6. Болымсыздық есімдігіне ештеңе, ештеме, ешкім, ешбір, ешқашан, ешқандай, ешқайдан, ешқайда, дәнеңе, дәнеме деген болымсыздық мағынаны білдіретін сөздер жатады.
Болымсыздық есімдіктері еш сөзімен бір, кім, қашан, қайдан, қандай деген есімдіктердің бірігуі арқылы жасалып, бірге жазылады: ешбір, ешқашан, ешқандай, ешкім, т.б. Ал еш сөзі басқа сөздермен (зат есімдермен) тіркесіп келгенде, бөлек жазылады: еш адам, еш оқиға, еш кітапта, еш жерде, еш уақытта, еш мүмкіндік, еш ата-ана, т.б.
Болымсыздық есімдіктерінің ерекшеліктері:
1ж. менің кесенем
2ж. сенің кесенең
сіздің кесенеңіз
3ж. оның кесенесі
1ж. біздің кесенеміз
2ж. сендердің кесенелерің
сіздердің кесенелеріңіз
3ж. олардың кесенелері
әділ - жіктеу1ж. мен әділмін
2ж. сен әділсің
сіз әділсіз
3ж. ол әділ
1ж. біз әділміз
2ж. сендер әділсіңдер
сіздер әділсіздер
3ж. олар әділ
түркістан - фонетикалық талдаутүркістан - 3 бұын: түр - бітеу, кіс - бітеу, тан - бітеу
т - дауыссыз, қатаң
ү - дауысты, жіңішке, қысаң, еріндік
р - дауыссыз, үнді
к - дауыссыз, қатаң
і - дауысты, жіңішке, қысаң, езулік
с - дауыссыз, қатаң
т - дауыссыз, қатаң
а - дауысты, жуан, ашық, езулік
н - дауыссыз, үнді
9 әріп, 9 дыбыс
қасиетті жер - септеуа.с. қасиетті жер
і.с. қасиетті жердің
б.с. қасиетті жерге
т.с. қасиетті жерді
ж.с. қасиетті жерде
ш.с. қасиетті жерден
к.с. қасиетті жермен