Қазақ тілінде сөздердің жазылу ережелері мен айтылу ережелері бар.Орфография – сөздердің дұрыс жазылу заңдылығы,ал орфоэпия – сөздердің дұрыс оқылу заңдылығы.
Қазақ тілінде сөздер көбіне қалай жазылса солай оқылады.Кейде сөздердің жазылуы мен айтылуында өзгешелік болады.Мынадай жағдайларда сөздердің жазылуы мен айтылуында өзгешелік болады:
1.Дыбыс үндестігі,яғни қатар келген екі дыбыстың бір-біріне әсер етуі;
2.Еріндік дауыстылардың өзінен кейін келген езулік дауыстылар ғана әсер етуі;
Жазылуы: Айтылуы:
Көзілдірік – Көзүлдүрүк
Өлең – Өлөң
Қара ала – Қарала.
Қазақ тілінде орфографиялық заңдылық төмендегі принциптерге негізделеді:
1.Фонетикалық принцип:
Сөз бөлшектері қалай айтылса,солай жазылады.Бұл принцип,негізінен,сөздегі қосымшалардың жазылуында ескеріледі.Мысалы:адам-дар,қарт-қа т.б.
2.Дәстүрлі принцип:
Қазақтың байырғы сөздері бұрын қалай жазылса,қазір де сол қалыптасқан күйінде жазылады.Мысалы:айуан,кейуана,қиуа т.б.
3.Морфологиялық принцип:
Біріккен сөз,қос сөз және сөз тіркестерінің айтылуында олардың бір сыңарының кейбір дыбысы өзгеріске ұшырауы мүмкін,бірақ жазылуда морфологиялық принципке сай түбірлері сақтап жазылады.Мысалы:
Айтылуы: Жазылуы:
Шегара – Шекара
Жер-гөк – Жер-көк
Қоян-ғолтық – Қоян-қолтық.
У настоящего мастера брака не бывает. 2 Бақыт кілті – еңбекте.
Ключ к счастью – в труде. 3 Ұйқы тынықтырады, жұмыс шынықтырады.
Сон освежает, труд закаляет. 4 Ермек қуған пәлеге жолығады, еңбек қуған қазынаға жолығады.
Праздно развлекающийся в беду попадёт, трудом увлекающийся богатство найдёт. 5 Адамды еңбек көркейтедi.
Человека труд красит. 6 Көңілсіз бастаған іс көпке бармайды.
Дело, начатое без души, к многому не приведёт. 7 Сен iстi сүйсең, iс саған бас иедi.
Если дело любишь, дело покоряется тебе.