"Жануарлар мен өсімдіктер" тақырыбында диалог.
Әсия: – Сәлем,Гүлнұр!
Гүлнұр: – Сәлем,Әсия!Қалайсың?
Әсия: – Жақсы,өзің ше?
Гүлнұр: – Менде де бәрі жақсы.Мектепішілік сенбілікке бара жатырсың ба?
Әсия: – Ия,сен де бара жатырсың ба?
Гүлнұр: – Ия."Адамның табиғатсыз күні жоқ, табиғаттың оны айтатын тілі жоқ" демекші,табиғатты қорғауға,оның өсімдіктері мен жан-жануарларына қамқор болғым келім.
Әсия: – Жарайсың!Мен де сол мақсатпен осындай сенбіліктерден қалмауға тырысамын.Жануарлар мен өсімдіктер табиғатты құрайды.Және олар бір-бірінсіз тіршілік ете алмайды.
Гүлнұр: – Дұрыс айтасың.Өте ертеде тіршілік еткен жануарлар қазір жоқ.
Әсия: – Ал өсімдіктердің біршамасы Қызыл кітапқа енген.
Гүлнұр: – Бұның бәрі адам іс-әрекетінің арқасында ғой.
Әсия: – Шынымен де,адам осылай табиғатқа зиян келтіре берсе табиғат құриды.Біз оған керісінше қамқор болуымыз керек қой.
Гүлнұр: – Әрине.Кеттік,кешігіп қалмайық.
1. Тұйық және бітеу буындары бар сөзді көрсетіңіз.
Е) Ас-пан. ( Тұйық буын - дауысты дыбыстан басталып,дауыссыз дыбысқа бітеді.Бітеу буын - ортасындағы дауыстыны екі жағынан дауыссыз дыбыс қоршаған буын.)
2.Тұйық буынды сөзді көрсетіңіз.
А) ел, ер, үй
3. Тек ашық буынды сөздер қатарын көрсетіңіз.
Д) қа-ла, ме-ре-ке (Ашық буын - бір дауысты дыбыстан болады не дауыссыздан бастлаып,дауыстыға біттеді.)
4. Сөздің түбірі тұйық буыннан тұрған сөзді көрсетіңіз.
Е) Ұлт-тар.
5. Бітеу буыннан тұратын сөзді табыңыз.
Д) Жаң-ғақ
6. Тек ашық буынды сөздерді көрсетіңіз.
Д) Те-ре-зе, та-за, ма-ғы-на
7. Жіңішке буынды қатарды көрсетіңіз.
С) Лепті сөйлем.
8.Ашық буыннан ғана тұратын сөзді табыңыз.
С) Та-ма-ша
9. Бітеу буынды сандар қатарын көрсетіңіз.
С) 5, 0. ( бес,ноль)
10.Бітеу буыны бар сөзді табыңыз.
С) Мек-теп.
11. Бірыңғай ашық буынды сөздерді табыңыз.
Е) Қа-зы-на, о-қи-ға, та-би-ғи
12. Бір ғана бітеу буыннан тұратын сөзді табыңыз.
Д) Күш.
13. Тұйық буынды сөздерді көрсетіңіз.
Е) ән, ас, ал
14. Бітеу буынды киіз үйдің ағашының атын көрсетіңіз.
В) Уық.
15. Тек тұйық буынды сөздерді көрсетіңіз.
В) Аш, әл, әк.
азақстан аумағында ірілі-ұсақты 85 мың өзен бар. Олардың ішінде 7 өзеннің (Ертіс, Тобыл, Есіл, Жайық, Сырдария, Іле, Шу) ұзындығы 1000 км-ден асады. Қазақстан өзендері
Ұзындығы 1000 км
ӨзенҰзындығыҚазақстандаЕртіс4 248 км1 700 кмЕсіл2 450 км1 400 кмЖайық2 428 км1 082 кмСырдария2 219 км1 400 кмТобыл1 591 км800 кмІле1 439 км815 кмШу1 186 км800 км
Ұзындығы 500 км
ӨзенҰзындығыҚазақстандаНұра978 км978 кмТорғай825 км825 кмОйыл (өзен)800 км800 кмСарысу800 км800 кмЖем712 км712 кмТалас661 км453 кмҮлкен Өзен650 км260 кмКіші Өзен638 км395 кмЕлек623 кмкмЫрғыз593 км593кмСағыз өзені511 км511 кмШідерті өзені502 км502км
Республиканың барлық өзендері Солтүстік Мұзды мұхит және ішкі тұйық көлдер алаптарына құяды. Екі алап арасындағы суайрық Сауыр-Тарбағатай тау жүйесінің қырқасы мен Сарыарқа, Торғай үстірті арқылы өтіп, Оңтүстік Оралға тіреледі.
Солтүстік Мұзды мұхит алабыөзендерінің су ағыны тұрақты келеді. Бұл алқапқа жататын өзен Ертіс (Есіл және Тобыл салаларымен).
Республика өзендерінің едәуір бөлігі ішкі тұйық алапқа жатады. Ішкі тұйық алап ірі көлдерге құятын өзендер жүйесімен келесі сатыдағы кіші алапқа бөлінеді. Бұл көлдердің ірілері — Каспий, Арал теңіздері және Балқаш көлі. Ішкі тұйық алапқа ұсақ көлдерге құятын, құмға барып сіңіп кететін, сондай-ақ уақытша ағатын өзендер де жатады.
Каспий теңізі алабы Батыс Қазақстан өзендерін қамтиды. Оларға Жайық, Жем, Сағыз, Ойыл, Сары өзен, Қара өзен және т.б. жатады.
Арал теңізі алабына Оңтүстік және Орталық Қазақстанның оңтүстік бөлігінің өзендері жатады. Өзендер шөл зонасында орналасқан және өзен желісі сирек. Басты өзендері Сырдария, Арыс саласы мен Шу, Сарысу, Торғай, Ырғыз, Талас өзендері. Бұлардың ішінде Сырдариядан басқасы Арал теңізіне жетпей құмға сіңіп кетеді.
Балқаш-Алакөл көлдер жүйесінеҚазақстанның оңтүстік-шығысындағы өзендер кіреді. Олар: Қаратал, Лепці, Ақсу, Іле, Тентек, Сарқан, Басқан және т.б.