«Байқоңыр» ғарыш айлағы Қазақстан Республикасының оңтүстік-батыс бөлігінде, Қызылорда облысының территориясында орналасқан, жалпы көлемі 6,7 мың км2 жерді алып жатыр. Аймақтың рельефі – тұздытопырақты, жылжымалы құмды төмпешіктерден тұрады. Өсімдік түрлері көп, біпақ сирек орналасқан, негізінен эфермелерден тұрады, шілде айының ортасына дейін сақталып, сонан соң күйіп кетеді. Бір жылдың үш жүз күнінде жел соғып, оның 17-38 күнінде шаңды борандар тұрады.
Көптеген ғылыми зерттеулер ауа ылғалдылығының төмендеуін, жылдың әр мезгілінде температураның күрт өзгеруін ғарыш ұшу аппараттарының жұмысымен байланыстырады. Алғашқы (1981 – 85 жж.) эксперименттік бақылаулар қуатты ғарыштық ұшу аппаратының «Спейс — Шаттл» немесе зымыран жеткізгіш «Сатурн — 5» аппаратының ғарышқа ұшыру кезінде Канаверал – Европа жағалауымен Солтүстік Атлантаға дейінгі аралықтың ауа ағынының (циклон) өзгеруін, ал жылдың жылы уақытында (жаздық) «Плесецк» ғарыш айлағынан ұшырылатын қуатты ұшу аппаратының әсері бұрынғы Одақ территориясының Орталық Европалық бөлігіне және солтүстік-батыс облыстардың атмосфералық ауа ағынының активтілігінің жоғарылауына әсерін тигізетінін дәлелдейді. Қуатты ғарыш ұшу аппараттары ұшырылатын «Байқоңыр» ғарыш айлағына жақын орналасқан аймақтарда ауа райы күрт бұзылып, 3-5 тәулікке дейін боранды құм суырып, жел болып, температураның (0-60С) төмендеу процесі жиі байқалатыны белгілі. Бұл процесс суы тартылып, табаны кеуіп, тұзға айналған Арал аймағы үшін қаншалықты кері әсері барын айтпасқа болмайды. «Байқоңыр» ғарыш айлағы орналасқан аймақтың басты экологиялық мәселесі – Арал теңізі деңгейінің төмендеуі және жердің тұзданып құрғақшылыққа айналу процесі. Сондықтан ғарыш айлағының жұмысы қоршаған ортаға қосымша кері әсерін тигізуде.
Осылай орындалды, оның тілегі – ол әдемі ақ мотыльком, және көруге бүкіл әлем, түрлі-түсті суретті.Ал таң тамаша болды! Барлық полянка сверкала жемчужными майлы тамшылы, және әрбір капельке светилось кішкентай күн. Маленькая фея ашып, өздерінің ғажайып глазки және улыбнулась цветочку. Ол достала өзінің сиқырлы таяқшаны және прикоснулась оның стебельку. ... Ғажап, цветочек сезініп, стебелек көп ұстап емес, оның, ол көтерілуге барлық жоғары, және одан жоғары. Жоғары ағаштар, жоғарыда құстар, тікелей ақ облакам...Бірақ бір күні, Бір күні кешке басталды қорқынышты найзағай. Жауын-лил, шелек, сверкала найзағай, грохотал гром Қоңырау нығыздап-нығыздап жапты, өздерінің нәзік жапырақтар, және ол кенеттен сезініп, қалай прикоснулось оның лепесткам. Қоңырау приоткрыл лепесток мен көрген кішкентай перизат. Құдайым, кім ол ұқсас! Оның нәзік крылышки болды, ылғалды насквозь, ол дрожала суықтан және жаздады падала шаршау! Қоңырау тығып қойды кішкентай перизат арасында өз жапырақшаларының. Түні бойы грохотала күн күркірейді. Түні бойы қоңырау согревал және баюкал кішкентай перизат.Чудесной орманды далашықта болыпты цветочек". Даңқты ақ колокольчик. Бұл өте әдемі лесная полянка. Таңертең аша отырып, жапырақтар, колокольчик, "мстители" солнышко және улыбался оған. Ол өкінішке орай, басқа цветочки, өсіп-на полянке және көңілді кивал өз хорошенькой баспен. Ол "мстители" бегущие по аспан бұлт армандадым. Бірақ ол туралы сол армандаған даңқты ақ колокольчик? Ал оның тілегі. Ол армандаған, бір күні ол алшақ өзінің туған стебелька және жоғары көтеріле ағаштар, өсіп айналасында, жоғарыда ормандар, жоғары құстардың ең бұлттардың көру үшін және бүкіл әлемді, түрлі-түсті суретті. Міне осындай оның арман, бірақ ол түсіну, бұл, әрине, ол мүмкін емес.
Алтын сөз өлеңінің авторы Несіпбек Айтұлы