Талантты ғалым, публицист, әдебиет зерттеушісі, саяхатшы-географ Шоқан (шын аты Мұхаммедханафия) Шыңғысұлы Уәлиханов - ХІХ ғасырдың екінші жартысында Қазақстанда туған демократтық, ағартушылық мәдениеттің тұңғыш өкілдерінің бірі. Шоқан 1835 жылдың қараша айында қазіргі Қостанай облысының Құсмұрын бекетінде атақты аға сұлтан Шыңғыс Уәлихановтың отбасында дүниеге келген. Оның қысқа да жарқын өмірі, жан-жақты зерттеушілік қызметі, философия, этнография, тарих, экономика, құқық, география, ауыз әдебиеті, әдебиет теориясы т.б. жайындағы ғылыми зерттеулері, пікірлері қай кезде болмасын өзінің құндылығымен жарқырай берері сөзсіз. Қазақ халқының рухани ізденістерінің жарқын көрінісі бола отырып, қоғамдық ой-сана, пікір-тұжырымдардың биіктей өркендеуіне ерекше ықпал етті. Жастық шағы – атамекені Сырымбетте өтті. Шоқанның шыққан ортасы – қазақтың хан-сұлтан төре тобы. Әкесі Шыңғыс Омск әскери училищесін бітірген. Орысша сауатты офицерлік шені бар (полковник). Арғы аталары – Абылайхан. Шоқан әуелі ауылында ескіше хат танып, 10 жасында Омск кадет корпусына түседі. Оқытушыларының назарын өзіне аудара білді. (Костылеций, Гонцевский). Пушкин, Лермонтов, Гоголь, Крылов т.б. шығармаларымен жан-жақты танысты. Шоқанның досы – Потанин болды. Ол Кадет корпусын өте жақсы бітіреді (1853). Шоқанның ерекше қабілеттері болған. Оған оқытушылары, замандастары болашақ ғалым, зерттеуші деп қарады. Ол -ағартушы демократ. Қазақ халқының ағартушылыққа мұқтаж екендігін түсініп, мектеп ашуды талап етті. Шоқанның достасып, пікірлескендері қоғам қайраткерлері, ақын-жазушылар, озық ойлы ғалым профессорлар, демократтар болды. Саяхатшылар мен ғалымдардың еңбектерін, күнделікті жаңалықтар мен дүниежүзі әдебиетін жақсы білді, жете меңгерді. Н.Г.Черношевскиймен де кездесіп пікірлесті.
1. Мәтіннен көнерген сөзді және термин сөздерді теріп жазыңыз. [1]
- Сәлеметсіз бе, Таня
- Сәлем, Индира
- Сен қайда тұрасың?
- Мен Қазақстанда тұрамын. Сенше?
- Мен өмір Беларусь. Ал мұнда Қазақстан?
- Қазақстан Азия орталығында орналасқан. Сіз не Қазақстан туралы естідім?
- Менің ойымша, ол аумағы бойынша ең ірі он мемлекеттің қатарына кіреді деп естідім.
- Иә, Қазақстан жер аумағы бойынша әлемде оныншы орында тұр.
- Мемлекет үшін Қазақстан?
- Қазақстан унитарлық, тәуелсіз, дамушы мемлекет.
- Сіз Қазақстанның табиғаты туралы не айта аласыз?
- Қазақстанда табиғат өте бай және алуан түрлі. көптеген өзендер мен көлдер бар. Каспий - Ол Қазақстандағы ең ірі көл.
- Мен, әрине, Қазақстанда көшпелі болады. Сау болыңыз.
- Сау болыңыз.
Объяснение:
- Привет, Таня
- Привет, Индира
- Ты где живешь?
- Я живу в Казахстане. А ты?
- А я живу в Беларуси. А где находится Казахстан?
- Казахстан находится в центре Азии. Что ты слышала про Казахстан?
- Я слышала, что он входит в десятку самых больших стран по площади территории.
- Да, Казахстан занимает десятое место в мире по площади территории.
- Казахстан какое государство?
- Казахстан унитарное, независимое, развивающиеся государство.
- Что ты можешь сказать о природе Казахстана?
- Природа в Казахстане очень богата и разнообразна. Есть много рек и озер. В Казахстане находится самое большое озеро - Каспийское.
- Я обязательно побываю в Казахстане. До свидания.
- До свидания.