3-тапсырма. Сұрақтарға жауап беріңдер. 1. Сөз тіркестерінің сыңарлары арасындағы синтаксистік қаты-
Егеру
настарды атаңдар.
2. Сөз тіркестерінің байланысу тәсілдерін атаңдар. Мысал келтірің-
дер.
3. Есімді және етістікті тіркестердің ерекшеліктерін айтыңдар.
4. Сөз тіркестерінің байланысу формаларын атаңдар. Мысал
келтіріңдер.
5. Сөз тіркестерінің фразеологиялық тіркестерден айырмашылығы
мен ерекшеліктері туралы айтыңдар.
6. Қиысудың өзге байланысу түрлерінен ерекшелігін атаңдар.
7. Изафет дегеніміз не? Мысал келтіріңдер.
8. Сатылай қабысуға мысал келтіріңдер.
9. Жанаса байланысқан сөздердің басыңқы сыңары көбіне қай сөз
табынан болады?
10. Меңгерудің жай және күрделі түрлеріне мысалдар келтіріңдер.
11. Есімді сөз тіркестеріне мысал келтіріңдер.
12. Етістікті сөз тіркестеріндегі басыңқы сыңарға негіз болатын сөз
табы қандай?
ерді
Синтаксистік қатысушылар:
- Орын тапсырушы (субъект) - кімнің жасауын айтады.
- Орын алушы (объект) - кімді орын алуға нысан атады.
- Орын белгішесі (предикат) - не істегенін айтады.
- Көрсетуші (атыф) - кімге не, нелерге, кемдерге тиетінін айтады.
- Көрсетілісті/көрсетілуші (атыфты сипаттаушы) - егер көптеген өрнектерді көрсетуде көмектессе, оның мәнін айтады.
2. Сөз тіркестерінің байланысу тәсілдерін атаңдар. Мысал келтіріңдер.
Тәсіл - сөздерді байланыстыру бекітілген әдістеме. Мысалы, келтірілген сыйламың мысалы.
3. Есімді және етістікті тіркестердің ерекшеліктерін айтыңдар.
Есімді тіркестер қалыпты, пайдаланушының бәсекеге арналған. Мысалы, ағаштың, қардыңан.
Етістікті тіркестер - мысалы, кешкі өтінішті, жатырманы, ынтымалы, шағын нұсқасындағы сөздер. Мысалы, бен, немесе, бір үшін.
4. Сөз тіркестерінің байланысу формаларын атаңдар. Мысал келтіріңдер.
Байланысу формалары - белгілі құжатты, сұралған сөздерге қарай анықтау шарты. Мысалы, -ы/-і/-кы/-ке/-ден/-да тоқтамауы келесі сөзде.
5. Сөз тіркестерінің фразеологиялық тіркестерден айырмашылығы мен ерекшеліктері туралы айтыңдар.
Фразеологиялық тіркестер - белгілі мағыналы сөйлеу санаттарында пайдаланылатын сөз тіркестері. Оларды сөздік қуралы бойынша таңдау керек, белгілі мағыналы болуы керек. Мысалы, "әйел ауа вақты" - бұл фразеологиялық тіркес.
Фразеологиялық тіркестердің ерекшеліктері - өзге сөздерге көптеген әрекеттік-дәстүрлі шарттар. Мысалы, "оқудан кейін қара суың" - оқу аясына қарау керек.
6. Қиысудың өзге байланысу түрлеріне ерекшелігін атаңдар.
- Ерекшелік тауларының өзгеруіне көмек көрсететін.
- Екі себепті шалудан айырылған шаралармен (тиилуштармен)
- Изаулар арқылы көрсетілетін.
- Жарнамаларды қоса отырып өзгеретін.
7. Изафет дегеніміз не? Мысал келтіріңдер.
Изафет, бір сөзді немесе сөз топты басқа сөзге байланыс табуға көмек көрсететін тіркестерді көрсетеді. Мысалы, "алма ағашы".
8. Сатылай қабысуға мысал келтіріңдер.
Сатылай қабысу - бірін-бірімен ешқайсысына қарапайым байланыс табуға көмек көрсететін тіркестерді көрсетеді. Мысалы, "ақыл-пысық".
9. Жанаса байланысқан сөздердің басыңқы сыңары көбіне қай сөз табынан болады?
Жанаса байланысқан сөздер - "барлық", "біраз", "жоқ", "кей", "мықты", "ортақ" және басқалары. Мысалы, "ортақ шақ".
10. Меңгерудің жай және күрделі түрлеріне мысалдар келтіріңдер.
Меңгеру - сөздерді басқа сөзге байланыс табатынын көрсететін тіркестерді көрсетеді. Мысалы, "мейрамдан" (меңгеру - жай), "аны" (меңгеру - күрделі).
11. Есімді сөз тіркестеріне мысал келтіріңдер.
Есімді сөз тіркестері - сол сандардың туралы сөйлеу құқығы мен шарты бар сөз табатын тіркестер. Мысалы, "мектепте".
12. Етістікті сөз тіркестеріндегі басыңқы сыңарға негіз болатын сөз табы қандай?
Етістікті сөз тіркестері - ақпарат соғысыз атаулар мен бәріне жаудың жабығын анша табатын тіркестер. Негіз болатын сөз - "барлық". Мысалы, "барлық адам".