1)Көне түркі жазулары (басқаша Орхон-Енесей жазулары) — б.з. V ғ. — б.з. Xғғ аралығындағы түркі тайпаларының тасқа қашап жазған жазбалары.
Орхон-Енисей ескерткіштері алғаш Орхон өзеніні бойынан (Екінші түркі қағандығы кезі) табылды, кейін Енисей өзенінің жоғарғы ағысында (Қырғыз қағандығы). Кейде руник жазбасы дейді, алман руналарынынан жанасым тауып (кейбір нышандар кескіні дәл келіп тұр, дауысты мағынасы да жақын). Азиялық түркі руналары соғды жазуының негізінде VIII ғ. бұрын жасалған деп есептеледі. Оның әліпбиінде 40-қа жуық графема бар. Көне түркі руника жазуы ерекшелігі - онда негізгі велярлық және палаталдық дауыссыздарға арналған бірнеше жұп дербес әріптер бар. Көне түркі руника жазуы жұмбағын 1893 жылы В. Томсен шешкен. Орхон ескерткіштерінің тұңғыш тәржімаларын 1894 жылы В.В. Радлов жасаған.
2)Тәңіршілдік (немесе Тенгризм, Тенгрианизм) — дәстүрлі түркілік дүниетаным бастауындағы монотеизмдік еркін ілімдік[1], метафизикалық сенім үлгісі болып, оны ежелгі заманда және ортағасырда Еуразия даласындағы көшпенділер, және кейбір осызамандық халықтар мен тұлғалар ұстанады. Тәңіршілдік сенімі көне түркі халықтарының, Ғұндардың, Болғарлардың, моңғолдардың, маньчжур және мадяр халықтарының ұлттық мәдениеті мен болмысына терең ықпал еткен тарихи сенім болды, Көктүрік қағанаты, Батыс Түрік қағанаты, Шығыс Түрік қағанаты, Дунай және Еділ Болғарлары, Моңғол империясы, Шығыс Түркия (Хазария) қатарлылардың мемлекеттік діні болды. ІХ ғ түркілердің әйгілі туындысы «Ырық бітік» кітабында "Тәңірі - Түрік Тәңірісі" (Түріктердің Құдайы) ретінде аталған.[2] Көптеген ғалымдардың пікірінше, империялық деңгейде Тәңіршілдік әсіресе ХІІ - ХІІІ ғасырларда монотеизмдік сенім/дін ретінде ұстанылған; қазіргі Тәңіршілдердің көбі оны монотеизмдік деп санайды.
Объяснение:
Нажмите лучших ответов
Бүгін апай бізге «бос уақытта немен айналысасындар?» деп сұрақ қойды. Оған әркім өзінше жауап беріп жатыр. Бірі кітап оқимын десе, бірі анама көмектесемін, бірі шахмат ойнаймын деп жауап беруде. Әркімдікі өзінше дұрыс. Ал мен бос уақытымда немен айналысамын? Ойландыратын сұрақ екен. Бос уақыт – оқу мен еңбектен артылған жалпы уақыттың бір бөлігі. Күнделікті уақытым есептеулі. Мектепке барып білім алып, үйге келген бойда үй жұмыстарын жасап анама көмектесемін. Барша жұмыстарды жасап болғасын, қалған уақытты мен өзімнің қалауымен өткіземін. Мен бос уақытымды тиімді қолдануға тырысамын. Бос уақытты өткізу белсенді және белсенсіз болады деп түсінемін. Белсенсіз дегеніміз ұйықтап немесе кино қарап өткізгенді айтсақ, белсенді өтіп өткізу деп бос уақытта кітап оқып білімімізді арттыру немесе өзге тілді үйрену секілді келешегімізге зор ықпалын тигізе алатындай етіп өткізу. Мен кітап оқығанды жақсы көремін. Кітаптағы әрқилы нақыл сөздер мен қажетті мәліттерді жеке блокнотыма жазып жүргенді жаным сүйеді. Түнұзағына әрқилы ақындардың өлеңдерін жүрекпен сезініп оқыған ұнайды. Ал енді кейде бос уақытымда тоқыма тоқығанды, әрқилы киімдермен қоса туысқандарыма қыстық шұлықтар мен шарфтар тоқып, сыйға тарту еткенді қалаймын. Енді бірде үйде бос болғанымда отбасылық кешкі асты дайындап, әрқилы тіл үйіретін тәттілер пісіріп, отбасыма қуаныш сыйлағым келеді. Осының бәрін мен тек сабақтарымды, үй шаруаларын жасап болғасын бос уақытымда жасаймын. Менің бос уақытым осылай өтеді.