Шыгармада Аянның тагдыры аянышты. Онын ата-анасы кайтыс болып, бала жетімдіктін ащы дәмін ерте татты. Жалгыз туысы анасынын ауылдағы шешесінің колына баруына тура келді.
Баланын жалгыз жанашыры мен туысы, эжесі, кайтыс болады. Ауыл балалары онын жалгыз алданышы. Олар Аяннын ертегісін тындау үшін ғана жүрген сиякты. Олардын шанасымен ойнау үшін, күнде бір ертегі ойластырады. Аягын мертіктіріп алуы да ауыртпалық әкелді. Еркін ойнай да алмайды. Әжесi кайтыс болганнан кейiн, Бапай шалдын үйiнде жагдайы жаман болды. Үміттеніп күтіп жүрген агасынан да согыстың кесірінен айырылып қалды. Балалық бакытты шак Аянда болган жок.
Егер де Аяннын отбасы аман болганда, онын тагдыры осыншалык ауыр болмас еді. Отбасынын бала өміріндегі орны манызды екенін осы шыгарма дәлелдеп отыр.
Объяснение:
Қазақстанның пайдалы қазбалары
Біздің тәуелсіз еліміз қазына - байлыкка бай ел. Сарыарқа мен Атырау, Алтай мен Қаратау қойнаулары алтын сандық іспеттес. Қазақстан қазба, казына байлық жағынан дүниежүзіндегі ең бай деген 10 елдің ішіне кіреді.
Қазақстан әлемде вольфрам, қорғасын, барий қорынан 3 орын, мыс мөлшерінен 4 орын, уран рудасынан 5 орын, темір 7 орын, қалайы мен никельден 8 орын, көмір мен газ қорынан 9 орын алады. Мұнай қоры жөнінен Парсы шығанағындағы елдер, Латын Америкасы, Ресей, АҚШ кейінгі 13 орында алады. Қазақстанның геологиялық құрылысы даму ерекшеліктері пайдалы қазбалардың түзілуіне әсер етті. Пайдалы қазбалар 3 топқа бөлінеді:
1. Жанатын
2. Рудалы
3. Рудасыз
Жанатын пайдалы қазбалар көбінесе шегінді жыныстарда кездеседі.
1)Нәзікқұйрық инелік (Аральский тонкохвост). Республикамызда Сырдария өзенінің Арал теңізіне таяу су алабында ғана тіршілік етеді. Бұл - ерекше қорғауды қажет ететін жыртқыш жәндік. Өйткені ол басқа бунақденелілер мен масаны қорек етеді. Нәзікқұйрық инелік ғылымға тек 1979 жылы ғана белгілі болды. Толық зерттелген жоқ. Сондықтан нәзікқұйрық инеліктің тіршілігі туралы нақтылы дерек жоқ.
Шолғыншы инелік(Дозорщик-император). Бұл - күйенті тұқымдас инеліктердің бір түрі. Шолғыншы инеліктің қанаттары біркелкі қалыпта болмайды, бірі ұзын, бірі қысқа болып келеді. Ол едәуір ірі инелік: құрсағының ұзындығы 49-61 миллиметрге дейін жетелі.
Ақтеңбіл дәуіт(Богомол древесный). Бұл - Қазақстан Қызыл кітабына тіркелген ең жалмауыз дәуіт. Ақтеңбіл дәуіттің (134-сурет) дернәсілі 85 күнде 147 жоңышқа бітесін, 41 жеміс шыбынын және 266 бөлме шыбыным қорек еткен. Жұмыртқадан жаңа ғана шыққан дернәсіл ересек күйге жеткенше 1 кг 300 грамға жуық бунақденелілерді жойған. Ал аналық дәуіттің қомағайлығы ерекше. Ол аталығын жеп, жұмыртқаларының дамуына қажетті нәруызды осылай толықтырады.
Дала кергісі(Степная дыбка). Ол - өте сирек кездесетін, Қазақстанда мекендейтін ең ірі денелі шекшек. Мұның қанаты жоқ (немесе жетілмеген). Далалық кергі шырылдамайды және жыртқыш. Оны Солтүстік Қазақстаннан, соған жақын аумақтардан кездестіруге болады. Аналығының тұрқы - 53-75 мм. Далалық кергі - дала табиғатына нағыз
бейімделген жәндік.этого сам(-а) сделаешь нескольким.
2)Бір қарлығаш жардың қуысына ұя салып, өмір сүріпті. Қанаты қатпаған балапандары анасы азық әкелуге кеткенде, шыдамсыздана күтумен болады екен.
Бір күні балапандарды жемекке қарлығаштың ұясына жауыз жылан өрмелеп шығып бара жатады. Мұны көрген қарлығаш аспан мен жерді шарлап, шыр-шыр етіп, балапандарына арашашы іздейді. Көкектен көмек сұрай барса:
— Бүркіт қонаққа шақырып еді, соған барғалы жатырмын, уақытым жоқ, – дейді көкек.
Одан шығып, қарғаға барса:
— Үйленгелі жатқанымда, мазамды алма, – дейді. Қарлығаштың амалы таусылып, шырылдап ұшып келе жатады. Бір кезде дәуітті көреді. Дәуіт қарлығаштың шыр-шыр еткен дауысын естіп:
— Достым, неге зарлайсың? – деп сұрайды.
Қарлығаш сонда:
— Жауыз жылан балапандарымды жұтпақшы болып, ұяма өрмелеп жетіп қалды. Соған не істерімді білмеймін, – деп, қарлығаш көзінің жасын төгіп-төгіп жібереді.
— Олай болса, мені жеткіз тезірек, – дейді дәуіт. Қарлығаш қанатын тосады. Дәуіт жотасына шығып алады.
Көзді ашып-жұмғанша ұясына жетеді. Жылан ұяға тақап қалған екен. Дәуіт пен қарлығаш енді бір сәт кешіксе, балапандарды қылғып сап, жұмсақ ұяда масайрап ұйқтамақшы екен.
Дәуіт аяғымен шаба тырнап, жыланның екі көзін ағызып жібереді. Жауыз жылан сылқ етіп жерге құлап түседі де мерт болады.
Дәуіттің ерлігіне сүйсінген қарлығаш онымен айнымас дос болыпты. Содан бері талай заман өтсе де екеуі бір ұяда тұрып, бірге өмір сүреді екен.
этого тоже