Ақтамберді Сарыұлы (1675, қазіргі Оңтүстік Қазақстан, Қаратау, — 1768 — қазіргі Шығыс Қазақстан облысы Абай ауданы Жүрекжота мекені)[1] — жырау, қолбасы, қазақтың көне жыраулық мектебінің белді өкілі, дипломат. Найман тайпасының қаракерей руының сыбан тармағынан[2].

Ақтамберді жырау
“Он екіде аттанып, қылыш ілдім білекке” дегеніне қарағанда күреске ерте араласқан жауынгер жырау санатына жатады. Тұрмыстың қыр-сырын, отбасы, елдік, ерлік, жер мәселелерін жырларында жақсы бейнелейді. Қысқа нақыл, шешен сөздердің шебері. 1742 жылы Орта жүз ру басшыларының Орынборда ант беру жиналысына өкіл болды. 1738 — 1752 жылдары қазақ-қалмақтың қанды қақтығыстарының барлығына дерлік қатысқан. “Ақтабан шұбырынды” оқиғасының зұлмат қан кешуін бастан өткерген. Ес білгеннен бастап 70 жыл бойы ат үстінен түспей, елі мен жерін қорғаған қас батыр, айтулы шешен, қабырғалы би, атақты жырау. Қазақ жауынгерлерінің азаттық, құлдық жөніндегі түсініктері, көшпелі халықтың тыныс-тіршілігі, болашаққа деген сенімі, адалдық-жауыздық, қиянат, әділетсіздік хақындағы таным-түсініктері Ақтамберді талғамынан өтіп жыр-толғауға айналған.[3]
Дендрит арқылы ақпаратты қабылдап, аксон арқылы желідегі келесі нейронға жіберетін нейрон жұмысына қарапайым мысал келтіріп көрелік. Сіз досыңызбен бірге дәмхананың жазғы алаңқайында отырсыз делік. Сыртта отырғандықтан, кұлағыңыздың дабыл жарғағындағы тербелістер арқылы сезілетін түрлі дыбыстарды естисіз. Ол ішкі құлаққа тербеліс жібереді. Өз кезегінде тербелісті қабылдайтын түкшелі жасушалар арнайы сұйықтықта тербеледі. Осы жасушалар нейрондарға сигнал жібереді. Тізбектегі бірінші нейрондар тербеліс жиілігін анықтап, мағынасын келесілеріне жолдайды. Ал келесі нейрондары шуды түрлеріне қарай ажыратып, ұқсастығы бойынша бірнеше каналға бөледі. Мұнан әрі ми шу туралы қабылданған ақпараттың арасынан көліктің дыбысын ажыратады. Артынша оның жеңіл немесе жүк көлігінен шыққан дыбыс екендігін анықтайды. Жинақталған тәжірибеге сүйеніп, миымыз дыбысы арқылы көліктерді қозғалтықышының көлеміне қарай топтастырады. Бірақ досыңызбен әңгімелесіп отырғандықтан, ми досыңыздың сөзін ең басты дыбыс ағымы ретінде ажыратады. Осы кезде көзіңізді жұмсаңыз да, досыңыздың сөйлеп жатқандығын түсініп, даусынан тани аласыз. Оның сөзін жекелей түсініп қана қоймай, интонациясын, көңіл күйін, әр сөзінің мағынасын түсінесіз. Мұның барлығы ішкі құлағыңыз қабылдап, мыңдаған нейрондар өңдеген ауадағы қарапайым тербелістер арқылы жүзеге асады.