Етістіктің шақтары.
Қазақ тілінде үш шақ бар: өткен шақ, осы шақ және ауыспалы шақ.
1. Өткен шақ
Іс-әрекеттің сөйлеп тұрған кезден бұрын болғанын білдіретін шак түрін өткен шақ дейміз. Қазақ тілінде өткен шақтың үш түрі бар. Олар: жедел өткен шақ, бұрынғы өткен шақ және ауыспалы өткен шақ.
1) Жедел өткен шақ - сөйлеп тұрған мезгілден аз уакыт бұрын болған, сол кезге жақын өткен істі білдіретін өткен шақ түрі.Мысалы: 1. Мен ауылга келдім. 2. Сен кітапханада болдың.
2) Бұрынғы өткен шақ іс-әрекеттің сөйлеп тұрған уакыттан көп бұрын өткенін білдіреді. Мысалы: Үйлерді қурылысшылар аудан жәрдемімен салған. Бұрынғы өткен шақтың жасалу жолдары
1. -ып, -іп, -п жұрнақтары және жіктік жалғаумен: Гүлнұр бұны апасына да айтыпты.
2. -ған, -гең -қан, -кен жұрнақтары және жіктік жалғаулармен: Гүлнұр бұны апасына да айтқан.
3) Ауыспалы өткен шақ қимыл иесінің ертеден дағдыға айналған іс-әрекетін білдіреді. Мысалы: 1. Демалыс сайын кездесіп тұратын 2. Әжесі ертегіні дәмдеп айтушы еді
2. Осы шақ
Іс-әрекет, қимылдың сөйлеп тұрған кезде өтіп жатқанын білдіретін етістік шағының түрін осы шақ деп атайды.
Осы шақ жасалуы мен мағынасына қарай нақ осы шақ және ауыспалы осы шақ деп бөлінеді.
1) Нақ осы шақ деп қимылдың дәл сөйлеп тұрған кезге сәйкес келуін айтамыз.
Мысалы: Мен отырмын (жүрмін, тұрмын, жатырмын). Біз отырмыз (жүрміз, тұрмыз, жатырмыз)
Күрделі нақ осы шақта негізгі етістік -ып, -іп, -п жұрнақтарымен келіп, отыр, тұр, жүр, жатыр етістіктері көмекші етістік қызметінде жіктеліп жұмсалады.
Мен оқып жатырмын. Біз оқып жатырмыз.
3. Келер шақ
Келер шақ - сөйлеп тұрған кезден кейін болатын іс-қимылды білдіретін шақ түрі. Мысалы: 1. Кітапханага ертең барамыз. 2. Ауылға жол түссе бармақпыз. Келер шақ жасалуы мен мағынасына қарай болжалды келер шақ, мақсатты келер шақ, ауыспалы келер шақ деп үшке бөлінеді.
1) Болжалды келер шақ іс-әрекеттің кейін болатын, болмайтынына болжам, жорамалды білдіреді. Мысалы: Апам бір ақылын табар.
2) Мақсатты келер шақта етістік арқылы іс-әрекеттің өту, болу мақсаты айтылады. Мысалы: 1. Оқуға баруға ниет етпекпін. 2. Кітапты бугін-ертеңдер бітірмекпін.
3) Шақтық мағына сөйлем ыңғайына қарай айқындалатын келер шақ түрі ауыспалы келер шақ деп аталады. Мысалы: Шығарманың қорытындысын ертең айтады.
думаю, что прежде всего, существующая система устройства общества будет значительно изменена. человечество сталкивается с многочисленными и тотальными вызовами. главная проблема в том, что общество, которое становится все более и более однородным, в то же самое время постоянно ослабляется. унификация затронула все, она сделала общество с одной стороны более , а с другой более нестабильным. я вижу выход в образовании сообществ исповедующих альтернативные системы ценностей, а также предлагающих альтернативные подходы к решению существующих проблем. только если будет предложено большее количество альтернатив, будет больше шансов для выживания как всего общества в целом, так и отдельных его членов. кроме того, такие сообщества, на мой взгляд, должны все иметь общую часть в своих взглядах на мир – а именно признание взаимозависимости и взаимосвязанности всего со всем, в том числе живого, а также должны уважать жизнь во всех ее проявлениях. все вместе. взаимодействуя на указанной платформе, они смогут решать целый спектр в русле одного направления. отличаясь друг от друга, они тем не менее такие сообщества должны формироваться на принципах свободы и ни в коем случае не должны быть тоталитарными. я назвал такие системы абстрактными группами или открытыми группами.